Film “El Llanto” u režiji Pedra Martína-Calera: Meditacija o transgeneracijskom strahu koji patrijarhat nastavlja proizvoditi

”Reci mi da li ti je ikada palo na pamet da se ušunjaš u praznu kuću u kojoj te niko neće naći?”

- “El Llanto” (2024)

Posljednje dvije godine su bile krcate horor ostvarenjima, no ono što autoricu ovog teksta ponajviše brine jeste činjenica da većina novih filmova jedva uspijeva balansirati između želje za originalnosti i dosadne interpretacije naših i poznatih strahova koje ovakvi filmovi uprizoruju. Ipak, “El Llanto”, debitantski film koji je režirao Pedro Martín-Calero i u argentinsko-špansko-francuskoj koprodukciji, iznenađujuće dobro funkcioniše na gotovo svim poljima, nudeći antologijske scene u priči koja se prenosi kroz generacije žena, srodnica i onih koje to nisu.

Između unutrašnjeg i vanjskog

“El Llanto” je na engleski jezik preveden kao “The Wailing”, što potencijalnu publiku može zbuniti ili navesti na krivi trag s obzirom na to dijeli naslov sa, sada već dobro poznatim južno-korejskim filmom Na Hong-jina, iz 2016, o policajcu koji istražuje niz misterioznih ubistava i bolesti u udaljenom korejskom selu, pokušavajući spasiti svoju kćer. Iako je ova opaska možda irelevantna, mislim da je vrijedno spomenuti je jer ističe kako naslov sam po sebi može stvoriti očekivanja koja nemaju veze sa glavnom pričom, što opet naglašava koliko je kontekst važan za recepciju bilo kojeg umjetničkog djela.

Priča se raščlanjuje u tri međusobno povezane epizode

“El Llanto”, dakle, nema ama baš nikakve veze sa tim filmom, osim nes(p)retnog izbora naslova. Ovaj se otvara prizorom žene koja pleše u noćnom klubu i onda počinje udarati glavom o šank. Radi li to sama? Ili je pokreće nešto izvan nje same, nešto nevidljivo? Na tom mjestu, film odmah pronalazi svoj ključni motiv - titrajuću napetost između unutrašnjeg i vanjskog, stvarnog i imaginarnog. Priča se dalje raščlanjuje u tri međusobno povezane epizode, raspoređene u poglavlja, gdje je reditelj pokušava ispričati iz više uglova.

Prvi dio je fokusiran na mladu djevojku Andreu (Ester Expósito), koja saznaje da je usvojena i da je njena biološka majka nedavno preminula, ali i da je bila osuđena za ubistvo prije više od dvadeset godina. Ona ubrzo primjećuje da se na njezinim fotografijama i snimcima stalno pojavljuje ista figura starijeg čovjeka koji izgleda poput živog leša, a koga samo ona vidi. Kopajući po prošlosti koju su joj roditelji godinama skrivali, Andrea zatim otkriva priču djevojke Marie (Mathilde Ollivier) koja je dvadeset godina ranije prošla kroz isto iskustvo. Od tog trenutka, ona započinje svoju potragu i nakon tog pokušaja da se izbori sa zlokobnim, film pravi rez i vodi nas dvadeset godina ranije, u 1998. godinu, u Argentinu kako bismo vidjeli što se to dogodilo Marie. Naime, u tom dijelu pratimo Camilu (Malena Villa), studenticu filmu koja je svojom kamerom uspjela snimiti neobičnu i zlokobnu prisutnost. Sve njih progoni ista mračna sjena muškarca. Kao i uvijek, niko im ne vjeruje, a njihove priče i vapaji završavaju najčešće (njihovim) smrtima, ali ne zaustavljajući krug dijeljene traume nego ga nastavljajući.

Zajedničko svim ženama je što svaka od njih čuje isti “plač” kada osjeti tu prisutnost - i nijedna ne uspijeva shvatiti njeno porijeklo, niti joj stati u kraj. Plač nije odraz straha već radije nemogućnosti da se pronađe glas, trauma koja se nasljeđuje generacijski, među ženama. Martín-Calero, svjestan vizuelne ekspresivnosti filmskog jezika, taj sloj pretače u nekoliko scena izuzetne napetosti; trenuci su to koji nas parališu ne zato što su “hororični” već zato što su zastrašujuće poznati, reflektujući vlastite strahove i potisnute traume. On tako kroz ovaj motiv gradi film kao svojevrsnu feminističku meditaciju: fokusiran je na ženska iskustva i na ciklus nasilja i šutnje kojem su žene izložene. Naročito je to vidljivo u sceni kada Marie prepoznaje sjene progonjenih prethodnica i osjeća teret njihove neizgovorene boli. I ona, ali i svaka žena nakon nje, kao što su to one prije nje.

A da sve ne bude idealno, “El Llanto” ipak povremeno pati od neodlučnosti jer bi htio biti i horor i društvena alegorija i vizuelna meditacija. Tri se priče nekada međusobno potiru, ali se uglavnom uspijevaju izboriti sa svojim visokim zahtjevima. Za debitantski film i više nego dobro. Martín-Calero pokazuje da dobro vlada jezom, traumom i strahom kao simbolima, obremenjuje ih značenjima koja su, iako poznata, dovoljno dobro artikulisana. Ono što ovdje svakako dodatno impresionira jeste njegova sposobnost da različite ritmove sve tri priče uklopi u jednu jedinstvenu: prizori intimnog užasa, društvene kritike i meditacije o ženskoj ranjivosti koegzistiraju, nadopunjuju i produbljuju se međusobno.

Neizvjesnost i napetost

U tim trenucima, film ne funkcioniše samo kao klasični horor već kao tjeskobna drama, skoro kao eksperiment u kojem gledatelji osjećaju težinu neizvjesnosti i stalnu napetost između realnog i onoga s onu stranu. Svi tehnički aspekti doprinose jačanju osjećaja prijetnje i emotivne nelagode, umjesto da samo šokiraju. I dok ponekad to balansiranje prijeti da oslabi priču koja je u svojoj suštini potraga za razrješenjem jedne misterije, upravo se u tim trenucima osjeti rediteljska ambicija - želja da film nadmaši vlastita žanrovska ograničenja i postane refleksija jednog šireg iskustva.

Film ne funkcioniše samo kao klasični horor već kao tjeskobna drama

Iako ponekad pretjeruje, gubi se u digresijama ili ostavlja pokoju prazninu, “El llanto” uspijeva jer uznemiruje. To je film koji ima jasnu namjeru, čak i kada se čini da će se u njoj izgubiti. Martín-Calero se tako otkriva kao autor iznimne vizuelne imaginacije, s preciznim osjećajem za atmosferu i gotovo opsesivnom željom da strah predstavi kao društvenu činjenicu, a ne samo kao puku odrednicu žanra. Možda nije uvijek najbolji, ali sasvim sigurno je pred nama jedan od vrijednih debitantskih filmova koji pokazuje da kombinacija nesigurnosti i autorske samosvijesti može biti najbolji mogući spoj, bez ikakvog rizika da se njegovog reditelja proglasi za pretencioznog. “El Llanto” time postaje više od žanrovskog ostvarenja; postaje meditacija o transgeneracijskom strahu koji patrijarhat nastavlja proizvoditi, ostavljajući gledatelje u stanju napetosti i kontinuiranih propitivanja. A to, složićete se, nije čest slučaj u horor današnjici.