Kako sačuvati zdravo srce

Zdravo srce je ključno za pravilno funkcionisanje organizma.

Ono pumpa krv koja prenosi kiseonik i ključne hranljive materije po cijelom tijelu.

 

 

Kardiovaskularne bolesti su najčešći uzrok smrti na svijetu, zbog kojih godišnje umre skoro 18 miliona ljudi, pokazuju podaci Svjetske zdravstvene organizacije (SZO).

 

 

Četiri od pet smrtnih slučajeva uzrokovanih kardiovaskularnim bolestima posljedica su srčanog ili moždanog udara.

 

 

Kardiolozi kažu da svakodnevno možemo da radimo na održavanju zdravlja srca, što za odrasle znači puls u stanju mirovanja između 60 i 100 otkucaja srca u minutu.

 

 

“Možemo da smanjimo štetu srcu još u ranoj životnoj dobi zdravom ishranom, vježbanjem i izbjegavanjem duvanskih proizvoda”, kaže Evan Levin, kardiolog iz Sjedinjenih Američkih Država (SAD).

Ali, da li je dovoljno samo imati zdravo srce da se umanji rizik od srčanog udara?

 

 

Najprije, šta je srčani udar?

 

 

Srčani udar se dešava kada se iznenada blokira dotok krvi u srce.

 

 

Kada se prekine dotok krvi koja donosi kiseonik u srce, dolazi do oštećenja ili odumiranja dijela srčanog mišića.

 

 

Bez hitne medicinske intervencije, srčani mišić može da pretrpi trajna i nepovratna oštećenja.

 

 

Ukoliko je veliki dio srčanog mišića oštećen, srsce prestaje da kuca, što je poznato kao srčani zastoj, i često ima smrtonosan ishod.

 

 

Polovina smrtnih slučajeva od srčanog udara dešava se u prva tri do četiri sata nakon pojave simptoma, i zato je ključno da se svaki simptom prepozna i tretira kao hitno medicinsko stanje.

Najčešći uzrok srčanog udara je koronarna bolest srca, nakupljanje masnih naslaga (plakova) na zidovima arterija usljed čega se one sužavaju i otežavaju normalan protok krvi.

 

 

Samo u SAD, srčani udar godišnje dobije oko 805.000 ljudi, od kojih 605.000 prvi put, a 200.000 su ga već ranije imali.

 

 

To znači da otprilike svakih 40 sekundi neko u SAD doživi srčani udar, prema podacima američkog Centra za kontrolu i sprečavanje bolesti (CDC).

 

 

Kako da prepoznamo srčani udar?

 

 

Srčani udar može da se manifestuje nizom simptoma, ali najčešći je bol u grudima, pri čemu se ne javlja samo oštar bol, već i snažan pritisak i stezanje u grudima.

 

 

Kod nekih žena se osim bola u grudima javlja i bol u vratu i rukama.

 

 

Početni simptomi srčanog udara mogu pogrešno da se protumače kao pokvareni želudac, kaže Ajlin Barsegijan, kardiološkinja iz Kalifornije.

 

 

Međutim, za razliku od pokvarenog želuca, srčani udar često izaziva bol koji se širi ka drugim dijelovima tijela, kao što su lijeva ruka, vilica, leđa, i stomak.

 

 

Ostali simptomi srčanog udara su vrtoglavica ili ošamućenost, pojačano znojenje, kratak dah, i šištanje u grudima.

 

 

Iako neki srčani udari nastupaju iznenada, nekada znakovi upozorenja mogu da se jave satima, pa čak i danima unaprijed.

 

 

Jedan od tih znakova upozorenja može da bude bol u grudima koji ne prestaje ni poslije odmora.

 

 

Poslije tri sata bez dotoka krvi, srčani mišić počinje da odumire.

 

 

“Savjetujem da se sažvaće aspirin dok ne stigne hitna pomoć”, kaže Ajlin Barsegijan.

 

 

Ako mislite da imate srčani udar, potrebno je da odmah potražite medicinsku pomoć, naglašavaju kardiolozi.

 

 

“Svako treba da zna svoje rizike – godine, tjelesnu težinu, navike pušenja i konzumiranja alkohola, kao i porodičnu anamnezu.

 

 

“Ako imate više ovih faktora rizika i osjećate pritisak u grudima, obavezno pozovite hitnu pomoć”, ističe američki kardiolog Evan Levin.

 

 

Kako spriječiti srčani udar

 

 

Postoji više načina da se smanji rizik od srčanog udara, prije svega snižavanjem krvnog pritiska i nivoa holesterola, i to pravilnom ishranom i redovnom fizičkom aktivnošću.

 

 

Holesterol se nalazi u krvi i neophodan je za izgradnju zdravih ćelija.

 

 

Međutim, povišen nivo određenih tipova holesterola povećava rizik od kardiovaskularnih bolesti.

 

 

Zdrave životne navike su nešto što svako može svakodnevno da primjenjuje radi zaštite srca, kažu kardiolozi.

 

 

Preporučuje se ishrana bogata vlaknima koja sadrži malo masnoća, uz ograničenje soli na najviše šest grama dnevno, jer prekomjeran unos soli podiže krvni pritisak.

 

 

Takođe se savjetuje izbjegavanje previše ultraprerađene hrane i namirnica koje sadrže zasićene masti, jer one podižu nivo holesterola u krvi.

 

 

U takve namirnice spadaju mesne pite, torte, biskviti, kobasice, puter, i proizvodi koji sadrže palmino ulje.

 

 

Uravnotežena ishrana treba da sadrži nezasićene masti koje podstiču rast nivoa dobrog holesterola i čiste krvne sudove od naslaga.

 

 

Namirnice bogate nezasićenim mastima su masne ribe, avokado, orašasti plodovi, i biljna ulja.

 

 

“Mediteranska ishrana je odličan izbor jer je naučno potvrđeno da smanjuje rizik od kardiovaskularnih bolesti”, kaže Ajlin Barsegijan.

 

 

Kombinacija pravilne ishrane i redovne fizičke aktivnosti smatra se jednom od najdjelotvornijih načina za očuvanje zdravog srca.

 

 

Održavanje zdrave tjelesne težine smanjuje rizik od razvoja povišenog krvnog pritiska.

 

 

Kardiolog Evan Levin preporučuje najmanje 30 minuta vježbanja dnevno, pet dana nedjeljno.

 

 

Ali njegov ključni savjet za zdrav način života glasi: “Nikada nemojte da pušite, niti da koristite elektronske cigarete”.

 

 

Šta ultraprerađena hrana radi našem tijelu

 

 

Američko udruženje za srce kaže da je istraživanje koje je obuhvatilo 24.927 ljudi pokazalo da su oni koji su koristili i klasične i elektronske cigarete imali isti rizik od kardiovaskularnih bolesti kao i oni koji su pušili samo klasične cigarete.

 

 

Međutim, vjerovatnoća da prijave kardiovaskularne bolesti bila je 30 do 60 odsto manja među onima koji su koristili samo elektronske cigarete.

 

 

Udruženje takođe navodi da će otprilike petina ljudi koji su već preživjeli srčani udar, doživjeti novi u roku od pet godina.

 

 

Ipak, primjena lijekova statina i ezetimiba nakon srčanog udara može znatno da smanji rizik od novog, kažu istraživači na Imperijal koledžu u Londonu i Univerzitetu u Lundu u Švedskoj.

 

 

Ova dva lijeka se koriste za snižavanje nivoa holesterola u krvi.

 

 

“Imamo podatke koji su prikupljani decenijama i pokazuju da što je nivo lošeg holesterola niži, to je i rizik od kardiovaskularnih bolesti manji”, ističe Ajlin Barsegijan.

 

 

Iako se opšti rizik od srčanog udara povećava sa godinama, podaci Nacionalnog centra za zdravstvenu statistiku SAD pokazuju da broj slučajeva raste i kod mladih i sredovečnih.

 

 

U 2019. godini, oko 0,3 odsto ljudi starosti od 18 do 44 godine je doživjelo srčani udar, a do 2023. godine, taj procenat je porastao na 0,5 odsto.

 

 

Porast broja srčanih udara u ovoj starosnoj grupi Levin pripisuje promjenama u životnim navikama, među kojima su unos velikih količina prerađene hrane i nedostatak fizičke aktivnosti.

 

 

“Svi moramo više da se krećemo, ne nužno da idemo u teretanu, ali da budemo fizički aktivni.

Zabrinut sam jer ljudi koji rade od kuće još od pandemije virusa korona sve više usvajaju nezdrave navike koje podrazumijevaju i mnogo sjedenja”, upozorava on.

 

 

Poznato je da pušenje doprinosi razvoju ateroskleroze, nakupljanju masnih naslaga u arterijama, ali kardiolozi, poput Levina, izražavaju zabrinutost i zbog još uvijek nedovoljno istraženog uticaja elektronskih cigareta na zdravlje mladih.

 

 

“Genetski faktori rizika, poput porodične hiperlipidemije (povišeni nivoi lipida/masti u krvi), takođe doprinose većem riziku od srčanih udara u ranijoj životnoj dobi”, ističe Barseghian.

 

 

“Ali sve se više smatra da i neki drugi činioci, poput stresa i lošeg kvaliteta sna, doprinose sveukupnom faktoru rizika”, prenosi BBC na srpskom.