Buhara, grad koji živi prošlost

Buhara je naredna tačka na putovanju kroz Uzbekistan. Zajedno sa Samarkandom, Buhara je jedan od historijskih centara tadžičkog naroda u Centralnoj Aziji. Ona je glavni grad istoimene provincije (vilajeta) u Uzbekistanu.

Peti je grad po veličini, s oko 267.000 stanovnika prema popisu iz 2010. godine. Najnoviji podatak nemam. Buhara je dugo bila dio Perzijskog carstva i jedan od centara perzijske kulture i umjetnosti. Nalazi se na Putu svile i dugi niz godina je bila centar trgovine, kulture i religije. Jedno vrijeme je bila i intelektualno središte islamskog svijeta.

U ovom gradu se rodio veliki islamski učenjak Muhammed ibn Ismail el-Buhari, poznat po svome kapitalnom djelu zbrike hadisa “Sahih Buhari”. Buhara je jedan od onih gradova čija se ljepota i veličanstvenost ne može opisati riječima. Povijesno je središte sa brojnim džamijama, medresama i mauzolejom. Više od 140 arhitektonskih spomenika iz srednjeg vijeka bio je razlog zbog čega je Buharu UNESCO stavio na popis mjesta svjetske baštine u Aziji i Oceaniji 1993. godine. Osim većinskih Tadžika, u Buhari žive još i manje zajednice Židova i drugih naroda.

Vozom u vremeplov

Iz Samarkanda u Buharu sam krenuo željeznicom, umjesto autobusom kako sam u početku planirao. Neki prijatelji su mi, naime, kazali da ću duplo brže stići nego da se drndam po autobusu. Iznenadio sam se koliko ova zemlja ima moderan željeznički saobraćaj.

Stanice su veoma lijepo opremljene i nekako prevoz liči avionskom, jer se tačno zna koje sjedište je rezervisano za vas. Vozovi su komforni, moderni i veoma ugodni za putovanje. Udaljenost od Samarkanda od oko 250 kilometara prelazi se za oko 2,5 sati. Za to vrijeme stjuarti stalno obilaze putnike i pritom nude voće, uglavnom trešnje, kafu, sokove i čaj.

Preporuka je da voznu kartu kojom je precizno određeno vaše mjesto sjedenja, treba kupiti ranije. Ovu preporuku, koju sam pokupio od onih koji su već obilazili Uzbekistan, bezuslovno sam poslušao i nisam se pokajao.

U Buhari sam smješten u hotelu Kabir, u epicentru starog grada iz kojeg i danas izbija slavna prošlost. Najprije odlučujem vidjeti kompleks Po-i-Kaljan (poznat i kao Poi Kalyan), koji je smješten u srcu starog grada Buhare i predstavlja jedan od najsvjetlijih i najimpresivnijih primjera islamske arhitekture u Centralnoj Aziji.

Njegovo ime na perzijskom znači Podnožje velikog minareta, a kompleks je okružen sa tri fascinantne građevine i kada gledate ovaj prizor, čini vam se kao da ste stigli na drugi svijet. Ovaj predivni prostor čine Kaljan džamija, Kaljan munara i Mir-i-Arab medresa.

Kaljan munara (Velika munara) je izgrađena 1127. godine, za vrijeme karahanidske dinastije. Munara (minaret) je visoka 46,5 metara, u dnu ima promjer od devet, a pri vrhu šest metara i potpuno je odvojena od džamije. Poznata je i kao Toranj smrti, jer se vijekovima egzekucija kriminalaca izvodila tako što su bacani s vrha tornja.

Kada je Džings-kan osvojio Buharu zapalio je grad. Očaran Kaljan munarom i njenom veličanstvenom ljepotom zabranio je njeno rušenje. Sa munare, koja stoji već hiljadu godina, učio se ezan, ali ona je služila i kao stražarska kula. U gradnji je korišteno devino mlijeko kao primitivno “cementno” tkivo, ali je izdržalo vijekove. Izgrađena je od pečene cigle i danas se smatra simbolom Buhare.

Kaljan džamija je izgrađena 1514. godine i može da primi do 12.000 vjernika. Ima prostrano dvorište, veliki centralni kupolasti prostor i zaista veličanstvenu fasadu. Mene je podsjetila, zbog svoje monumentalnosti, na džamiju Bibi-Hanum u Samarkandu.

Medresa Mir-i-Arab podignuta je 1535–1536, pod pokroviteljstvom vladara Abdulah-kana II, a nazvana je po sufijskom učitelju iz Jemena Mir Arabu. Medresa i danas radi. Zanimljivo je da je ovo islamsko učilište bilo jedno od najvažnijih (islamskih) obrazovnih centara u regionu i za vrijeme sovjetske ateističke vlasti jedna od rijetkih aktivnih vjerskih škola u SSSR-u.

Zajedno sa ostalim dijelovima starog grada Mir-i-Arab medresa se nalazi na UNESCO-voj listi svjetske baštine. Kompleks predstavlja ne samo vjerski i arhitektonski dragulj, već i simbol bogate kulturne i obrazovne tradicije.

Ark tvrđava simblizira
snagu Buhare

Buhara ima kontinentalnu klimu što znači da preko dana vladaju visoke temperature, pa je već oko 13 sati hotelska soba siguran spas. Zbog toga sam ujutro sljedećeg dana krenuo pješice do Ark tvrđave koju neki nazivaju Ark citadelom. Ona je najstarija i najimpresivnija građevina ovog drevnog grada u Uzbekistanu.

Locirana je na oko dvadeset metara visokom umjetnom brdu. Tvrđava dominira trgom i simbolizira političku i vojnu moć koja je stoljećima oblikovala regiju. Temelji Ark citadele su postavljeni, ne zna se tačno, ali se procjenjuje između IV i III vijeka p.n.e. Legenda kaže da je tvrđavu izgradio epohalni junak Siyavush.

Ark citadela je tokom svoje duge historije više puta uništavana i rušena, a Mongoli su pod vođstvom Džingis-kana u XIII vijeku osvojili Buharu i razrušili tvrđavu. Nju je u XVI vijeku obnovila Šajbanidska dinastija. Unutar grada su se nalazile kraljevska palata, džamija, biblioteka, kovnica novca, zatvori i druge važne upravljačke ustanove. Ovo je bio u punom smislu riječi grad u gradu u kojem je bilo više od 3.000 ljudi.

Tvrđava je stvarno monumentalna i zauzima prostor od 4,2 hektara, a njeni zidovi su visoki do dvadeset metara. Glavni ulaz je ukrašen sa dvije kule podignute u XVIII vijeku. U unutrašnjosti tvrđave su prijemna dvorana, tron sala, džamije i zatvori. Ark tvrđava je danas jedna od glavnih turističkih atrakcija Buhare. Unutar nje sam vidio muzeje u kojima se prikazuju bogata historija, uključujući arheološke nalaze, eksponate o lokalnoj kulturi i obnovljene historijske prostorije.

Posjetom Ark tvrđavi dobijate jedinstven uvid u bogatu historiju i kulturu Buhare, pa je zbog toga nezaobilazna destinacija za one koji istražuju naslijeđe Centralne Azije.

Bolo Hauz, primjer
islamske arhitekture

Potrebno je samo preći cestu da biste stigli do Bolo Hauz džamije. U prevodu to znači “nad rezervoarom vode”. Bolo Hauz je jedna od najvažnijih historijskih i arhitektonskih znamenitosti Buhare. Predstavlja vrhunski primjer islamske arhitekture iz perioda vladavine dinastije Mangit i dio je UNESCO-ove Svjetske baštine u sklopu Historijskog centra Buhare.

Bolo Hauz džamija je izgrađena 1712. godine, za vrijeme vladavine emira Šah Murada. Ovo je bila dvorska džamija u koju je emir Buhare dolazio na džumu. Džamija ima karakterističan trijem sa dvadeset veoma elegantnih drvenih stubova, koji su urađeni iz jednog komada drveta i oslikani živopisnim bojama.

Stubovi su u potpunom skladu sa bogato ukrašenim drvenim plafonom. Ovi stubovi i trijem dodati su 1917. godine, prilikom restauracije i proširenja džamije. Ovaj dodatak je prilagođen izvornom stilu džamije, pa ga gotovo svi posjetitelji doživljavaju kao dio originalne cjeline.

Naziv Bolo Hauz potiče od velikog bazena za vodu (hauz), koji se nalazi ispred džamije, a koji je nekada služio kao javni izvor vode i mjesto okupljanja, a danas je prilično zaprljan mutnom vodom. Bolo Hauz džamija predstavlja aktivno mjesto molitve, ali je i veoma popularna turistička atrakcija. Njena harmonična kombinacija monumentalnosti, dekorativne umjetnosti i historijskog značaja čini je jednim od najljepših primjera islamske arhitekture u Buhari.

Vidio sam grupe studenata Arhitektonskog fakulteta, koji kao domaći zadatak crtaju skice džamije. Pošto sam pred Bolo Hauz došao ujutro, doživio sam reflektovanje zlatne svjetlosti stubova. Kada se odmaknete malo od džamije, u pravcu pijace nailazite na mnoštvo restorana, ali je problem što skoro nijedan nema WC. No, ništa ne brinite, u blizini ima dosta toaleta.