Šta treba znati o HPV-u i vakcinama?
Potrebno je razumjeti rizike od HPV-a, šta ovi virusi mogu učiniti našem organizmu i koja je prevencija. Jedan od najčešćih načina prenosa je seksualnim putem, ali to nije jedini način prenosa. Neki tipovi ovog virusa imaju potencijal da izazovu rak, posebno rak grlića materice. U borbi protiv ovog tipa raka vakcine su naš najveći saveznik.
Više od 200 tipova
HPV je skraćenica za humani papiloma virus. Kao što ime govori, ovo je virus koji je specifičan za ljude i izaziva promjene na koži i sluzokoži. Neke od tih promjena izgledaju kao izrasline - papilomi, pa odatle i naziv.
Postoji više od 200 tipova ovog virusa koji zbog raznolikosti genetičkog materijala imaju i različit efekat na naš organizam. Radi se o jednoj porodici virusa, ali određene genetičke razlike i način kako djeluju na naš organizam ih čine različitim tipovima. To je slično virusu gripe - virus je jedan, ali postoje različiti podtipovi. Neki tvore bradavice na koži, neki kondilome (bradavice na regiji genitalija i anusa), neki mijenjaju epitel grlića materice (cerviksa). Neke od promjena mogu otići tako daleko da se pretvore u rak. Rak grlića nije jedini povezan s ovim virusima, tu su i rak vulve, penisa, anusa, grla i ždrijela.
Od infekcije ovim virusom, tačnije najrizičnijim tipovima ovog virusa, štite nas specijalno razvijene vakcine. Također, redovni ginekološki pregledi žena na kojima se radi PAPA test i, po potrebi, kolposkopija, kao dodatna pretraga, mogu utvrditi rane promjene na grliću materice.
Problem je što ne postoje testovi za druge tipove promjena koje su uzrokovane HPV-om, na drugim dijelovima tijela, posebno kod muškaraca.
Studije su pokazale kako su vakcine protiv određenih tipova HPV-a značajno smanjile rizik za razvoj raka grlića materice u vakcinisanoj populaciji, te znatno smanjile pojavnost genitalnih bradavica. Vakcine ne mogu da štite od svih 200 tipova ovog virusa, ali mogu štititi i štite protiv onih najrizičnijih. Nisu svi tipovi HPV-a smrtno opasni i ne izazivaju svi ružne i opasne posljedice. Postoje i oni genotipovi koji jesu povezani sa kanceroznim promjenama, ali su, srećom, vrlo rijetki.
HPV 16 i HPV 18 su visokorizični tipovi virusa. Zajedno, ova dva tipa su uzrok raka grlića materice u više od 70% slučajeva. HPV 31, 33, 45, 52, i 58 su također visokorizični tipovi povezani s razvojem raka cerviksa, ali su manje zastupljeni nego HPV 16 i 18.
HPV 6 i HPV 11 su niskorizični tipovi koji nisu povezani s razvojem raka, ali su odgovorni za većinu slučajeva genitalnih bradavica.
Vakcine nove generacije štite od navedenih devet najčešćih i najproblematičnijih tipova humanog papiloma virusa.
HPV vakcinu mogu primiti djevojčice i dječaci u periodu od 9. do 14. godine života (idealno vrijeme 11-13 godina), prije izlaganja virusu, a zbog postizanja optimalnog imunološkog odgovora koji štiti od infekcija humanim papiloma virusom.
Vakcina je najefikasnija kada se primi u što ranijem uzrastu, prije izlaganja humanom papiloma virusu i zbog postizanja optimalnog imunološkog odgovora koji štiti od infekcija HPV-om.
Studije koje su dugo pratile djecu i omladinu u razvijenim zemljama koje su primile ovu vakcinu prije više od deceniju su pokazale djelotvornost vakcina jer je rizik od obolijevanja od raka grlića materice kod vakcinisane i praćene djece i omladine smanjen za 90%.
Imunološki odgovor
HPV vakcine su zasnovane na tehnologiji rekombinantne DNK, koja koristi neinfektivne virusne čestice (L1 protein) da bi izazvale imunološki odgovor bez rizika od infekcije. Ove virusne čestice su proizvedene u laboratorijskim uslovima. Vakcina potiče tijelo da stvori antitijela protiv HPV-a, pružajući zaštitu protiv buduće infekcije stvarnim virusom. U suštini, L1 virusni protein koji se nalazi u vakcini imitira virus, ali nije virus i ne sadrži DNK virusa.
Ove vakcine su vrlo sigurne. Nuspojave ne odstupaju od očekivanih, niti njihova pojavnost. Trebamo razumjeti da niti jedna vakcina nije u potpunosti bez nuspojava, makar to bilo samo crvenilo i bol na mjestu davanja. Bitno je da teže nuspojave nisu česte. Uvijek se gleda da je korist od vakcine mnogostruko veća od učestalosti i jačine nuspojava.
Sigurnost ovih vakcina prati se kontinuirano kroz rigorozne kliničke studije i nadzorne programe nakon što su vakcine odobrene za upotrebu.
Najčešće nuspojave su blage i uključuju bol, crvenilo ili oticanje na mjestu uboda, glavobolju, umor, blagu groznicu, mučninu i bolove u mišićima ili zglobovima.
HPV vakcine su sigurne i efikasne. Koristi vakcinacije daleko nadmašuju rizike, posebno uzevši u obzir da vakcinacijom možemo spriječiti infekcije izazvane virusom koje mogu da uzrokuju rak grlića materice kod žena, rak grla i ždrijela kod muškaraca, te druge bolesti koje uzrokuje HPV.
Podsjećamo, jedna od epizoda podcasta Oslobođena bila je posvećena upravo ovoj temi. Epizodu možete pogledati u nastavku:
