Rusija koči napredak Balkana: Odlazak Vučića i Dodika neće izbrisati matricu sukoba

Godinama govorimo o malignom ruskom uticaju na Balkanu. Danas je jasno da i bez Moskve region ostaje zarobljen u ideologiji nacionalizma koja, kad se ogoli, nema šta drugo da ponudi osim sukoba, podozrivosti i permanentne neizvjesnosti, kaže za Oslobođenje Naim Leo Beširi, izvršni direktor beogradskog Instituta za evropske poslove.

Oluja i(li) Srebrenica

Potcrtava da su Aleksandar Vučić i Milorad Dodik samo najvidljiviji nosioci tog obrasca, ali problem je mnogo dublji i traje duže od njihovih mandata.

Ponos BiH

Pukovnik Oružanih snaga BiH obučavat će generale NATO-a: Oni nam vjeruju

- Vučićeve poruke nakon razgovora sa Lavrovom (Sregej, šef ruske diplomatije, op. a), u kojima spoljnim silama pripisuje krivicu za krizu u Bosni i Hercegovini, deo su iste logike: stalno traženje neprijatelja spolja kako se ne bi govorilo o odgovornosti kod kuće. Dodik na sličan način održava Republiku Srpsku u stanju trajne političke krize. Oni jesu ključni akteri, ali dok se ozbiljno bogate na račun siromašnih društava, njihova politička snaga počiva na jednom širem kulturno-političkom kodu, nacionalizmu koji nikada nije transformisan u moderan, građanski identitet. Rusija ima veliki interes da se društva ne modernizuju, jer tako može da ih kontroliše za svoje globalne interese, ističe Beširi.

I zato bi, dodaje Beširi, pogrešno bilo misliti da će njihov odlazak automatski otvoriti put evropskoj budućnosti i otklanjanju od Kremlja.

- Jer, iza njih već čekaju novi protagonisti istog narativa: Stanivukovići koji se predstavljaju kao reformisti ili deo studenata koji obeležavaju Oluju, dok istovremeno negiraju ili prećutkuju Srebrenicu, ističe Beširi.

Naglašava da nacionalizam ne nestaje sa liderima, on se obnavlja kroz obrazovne programe, medijske narative i političku kulturu koja odrasta na ideji da je “drugi” uvijek prijetnja.

- Tu dolazimo do ključnog pitanja: da li su evropske i evroatlantske integracije uopšte moguće bez radikalnog raskida s tom logikom i Rusijom kao glavnim protagonistom ideje? Dokle god nacionalizam ostane jedina legitimna valuta u unutrašnjoj politici, svaka vlada će balansirati između Moskve i Bruxellesa, svaka kriza će biti prebačena na spoljne faktore, a poverenje NATO-saveznika u Srbiju i region biće klimavo. To poverenje se dodatno urušava kada oružje iz Srbije, makar i preko trećih strana, završava i u Ukrajini i u Rusiji – jasna poruka da Balkan i dalje igra na dve strane, navodi Beširi.

Upravo je u uredničkom komentaru ugledni britanski list Guardian ocijenio Vučićevo prisustvo u politici Zapadnog Balkana kao maligno, te da je Vučić odigrao lukavo geopolitičko balansiranje, šaljući oružje preko trećih strana Kijevu, kao i Moskvi.

Davor Gjenero, politički analitičar iz Hrvatske, ocjenjuje da je zaoštravanje situacije na Balkanu bilo potpuno očekivano, jer je, kako kaže, u trenutku kada je postalo jasno da su procesi ireverzibilni i nezaustavljivi, izostala pravovremena reakcija euroatlantskih partnera.

- Evropska unija, otkad je uvela sankcije Rusiji, tolerira da Srbija iskače iz sustava sankcija, da razvija svoje odnose sa totalitarnim režimom Vladimira Putina, da funkcionira kao država koja vodi proksi-sukobe na Balkanu u korist Rusije, a da istovremeno Srbiju financira iz evropskih fondova. Srbija potpuno evidentno više ne računa na članstvo u EU. Sve ovo što se radi vezano uz pregovore je potpuno potcjenjivanje i ismijavanje, kaže Gjenero.

Dodaje da Srbija sustavno razbija NATO-identitet Crne Gore preko političkih aktera koji su pod njenom kontrolom, a djeluju u crnogorskoj političkoj areni.

- I isto tako sprječava bilo kakvu uspostavu NATO-identiteta Bosne i Hercegovine uz pomoć manjeg bh. entiteta. Sada je ova priča sa Dodikovim pokušajem izigravanja smjenjivanja otišla vrlo daleko i to je izrazito opasno. Očito je da Srbija želi sudjelovati u procesu sprečavanja, konsolidacije poretka u manjem entitetu Bosne i Hercegovine. Očito je da se Srbija pridružila Dodiku u negiranju legitimiteta visokog predstavnika međunarodne zajednice. Očito je da se Srbija potpuno krivo nadala nekoj podršci u toj politici od administracije predsjednika Trumpa, što se očito nije dogodilo, kaže Gjenero.

Izgubljene decenije

U tom kontekstu, Gjenero navodi da će biti posebno interesantno vidjeti sadržaj predstojećeg sastanka Vučića s Putinom u Kini.

- Promena lidera jeste važna, ali nije dovoljna. Ako se ne promeni ideološka matrica koja održava Balkan u krugu sukoba i mitova, ponovo ćemo gledati iste scenarije s novim imenima. A svaka izgubljena decenija znači ne samo odgađanje evropskog puta već i dalje slabljenje društava koja, umesto mira i sigurnosti, dobijaju samo produženu neizvesnost. Za to vreme, glavni protagonisti iste matrice postali su milijarderi, dok nama prodaju uspeh što su se odbranili od visokog predstavnika ili smanjili cenu hleba za dve pare, zaključuje Beširi.

.