Kakva je budućnost NATO-a? Ako dogovor iz Haaga ostane na snazi, BiH će morati da se prilagodi
NATO-samit u Haagu mnogi smatraju istorijskim
NATO-alijansa osnovana je s ciljem da zaštiti Evropu od eventualne sovjetske invazije poslije Drugog svjetskog rata. Nakon pada SSSR-a, NATO je bio u velikim razmišljanjima kako reorganizovati Alijansu i prilagoditi je novim posthladnoratovskim izazovima.
Kina kao prijetnja
Jedno vrijeme, tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji, razmišljanje je bilo može li NATO služiti kao “svjetski policajac” koji bi sprečavao izbijanje sličnih sukoba, a nakon terorističkog napada Al-Kaide 11. septembra 2001, fokus se pomjerio na zaštitu svijeta od globalnog terorizma.
Ni u jednom trenutku nije bilo pitanje treba li NATO da postoji, već u kojoj formi i s kojom misijom.
Ono što je ostala glavna crta Alijanse od osnivanja do danas je zaštita kapitalističkog društvenog uređenja zasnovanog na tržišnoj ekonomiji, koje se pokazalo najboljim načinom za organizovanje modernog društva.
Borba protiv komunizma u hladnom ratu služila je toj svrsi, kao što je borba protiv dominacije kineske verzije “komunističkog kapitalizma” danas predstavljena kao egzistencijalna prijetnja SAD-u i njihovim saveznicima.
Nakon 11. septembra pažnja je bila usmjerena na zaštitu svijeta od terorizma
Upravo je to bio osnovni motiv Donalda Trumpa, predsjednika SAD-a, da s Evropljanima sklopi istorijski dogovor na netom završenom NATO-samitu u Haagu.
I tu se krije odgovor na pitanje o budućnosti Alijanse - kako zaštititi slobodu i bezbjednost zemalja članica, koje osnovu svog društvenog razvoja vide u kapitalističkoj ekonomiji slobodnog tržišta.
Jedini problem koji je još ostao da se riješi su odnosi u trgovini među zemljama članicama Alijanse - nije sporno da će sve ostati zasnovane na tržišnoj ekonomiji, nego koju ulogu bi trebalo da igraju carine, odnosno, drugim riječima, da li zemlje treba da se zaštite “carinskim zidovima” ili ekonomski integrišu.
Sjedinjene Države su veći dio svoje istorije provele u izolaciji, odnosno više su se bavile unutrašnjih pitanjima nego globalnim problemima, a u jezgri svih tih razmišljanja su bili ekonomski odnosi - da li je u američkom ekonomskom interesu da se spoljnopolitički aktivnije angažuje.
Poznato je da su SAD oklijevale da uđu u Prvi svjetski rat, a pitanje je da li bi do američke intervencije 1917. došlo da Njemačka nije prijetila američkim brodovima i pokušavala dogovoriti s Meksikom da se dio teritorije SAD nakon rata vrati toj zemlji.
I u Drugom svjetskom ratu Amerika je ušla na evropski kontinent 1944. godine iako je od početka otvorenije stala na stranu Evrope nego što je to bilo u prvom ratu. U Drugom svjetskom ratu kalkulacija je bila jasna - Amerika nije samo željela spriječiti pobjedu nacističke Njemačke već i eventualno preuzimanje Evrope od komunističke Rusije.
Osnivanjem NATO-a i evropske ekonomske zajednice, začetka EU, Amerika je ostvarila oba cilja - nacističku Njemačku pretvorila je u demokratski uzor ostalim zemljama u Evropi i spriječila Sovjetski savez da proširi komunizam.
Izolacija Rusije
SAD su težile formiranju evropske ekonomske zone, a sa zemljama oko SSSR-a su pokušale formirati što više ekonomskih saveza, kako bi izolovale Rusiju. Ironija je istorije da su SAD pomogle Kini da preuzme neke elemente kapitalizma kako bi oslabile vezu sa SSSR-om tokom 70-ih.
S obzirom na to da Bosna i Hercegovina sebe s pravom vidi u sklopu evropskog ekonomskog uticaja, mora se u bezbjednosnom smislu kretati u skladu s evropskim bezbjednosnim prioritetima.
Ako dogovor iz Haaga između Amerike i Evrope ostane na snazi, a sve se čini da hoće, jasno je da BiH svoje bezbjednosne aranžmane mora koordinisati s NATO-om, bilo kao punopravna članica Alijanse ili kao bliski partner.
.
