EU treba preći sa riječi na djela: Upućen poziv za osnivanje fonda za razvoj Srebrenice

Na komemoraciji u Memorijalnom centru u Potočarima 11. jula ove 2025. godine sa porukama se obratilo više zvaničnika iz međunarodne zajednice, Evropske unije i većeg broja evropskih zemalja i zemalja svijeta. Iskazano je jedinstvo u odavanju počasti žrtvama genocida, saosjećanja u bolu i tuzi sa preživjelim Srebreničanima.

Odgovornost za budućnost

Genocid nad 8.300 bošnjačkih dječaka i muškaraca u Srebrenici u svim porukama je označen kao jedna od najmračnijih stranica novije evropske istorije. Među zvaničnicima koji su uputili poruke bili su: António Guterres, generalni sekretar Ujedinjenih nacija, Ursula von der Leyen – predsjednica Evropske komisije, Christian Schmidt, visoki predstavnik međunarodne zajednice u Bosni i Hercegovini, António Costa, predsjednik Evropskog vijeća, Emmanuel Macron, predsjednik Francuske, britanski kralj Charles III, Mark Rutte, generalni sekretar NATO-a, visoka delegacija američkog State Departmenta, Recep Tayyip Erdoğan, predsjednik Republike Turske, predstavnici vlada Austrije, Nizozemske, Danske, Španije, Poljske, Italije, Crne Gore, Hrvatske i drugih zemalja.

Brojne poruke zvaničnika međunarodnih organizacija i zemalja Evrope i svijeta su produbile značaj Rezolucije Organizacije Ujedinjenih nacija o Međunarodnom danu obilježavanja genocida u Srebrenici. Može se ustvrditi da je, nakon donošenja Rezolucije Ujedinjenih nacija o Međunarodnom danu obilježavanje genocida u Srebrenici, postignuta internacionalizacija najvećeg zločina genocida na tlu Evrope poslije Drugog svjetskog rata.

Stvorena je međunarodna osnova da se njeguje kultura sjećanja na genocid u Srebrenici i ispolji odgovornost za budućnost Srebrenice i stanovnika koji žive u njoj. Za Emmanuela Macrona Srebrenica ostaje trajna mrlja u kolektivnom sjećanju Evrope i cijelog svijeta. Potom naglašava: “i danas Francuska ostaje uz vas da podržava Bosnu i Hercegovinu na putu pomirenja, izgradnje mira i prosperitetne budućnosti”. Istovremeno, Ursula von der Leyen u svojoj poruci ističe: “Priznajemo svoju prošlost i preuzimamo odgovornost – zbog nečinjenja u sprečavanju i zaustavljanju genocida”.

U ove dvije poruke se vidno naznačava odgovornost za prosperitet u budućnosti, kako Bosne i Hercegovine, tako i grada i opštine Srebrenica. Nakon što je genocid u Srebrenici dobio planetarno značenje u rezoluciji Organizacije Ujedinjenih nacija o Međunarodnom danu obilježavanja genocida, stvoren je međunarodni okvir za ubrzanje ekonomskog razvoja i demografske revitalizacije Srebrenice. Posljedice genocida su posebno vidne u razornom uništavanju privrednih potencijala i predratne demografske strukture stanovništva. Od ukupno 37.000 stanovnika prije rata u Srebrenici, bošnjačkog stanovništva je bilo 27.000.

Nakon genocida i progona, bošnjačko stanovništvo je smanjeno na oko 5.000.

Najveća opasnost za Srebrenicu u decenijama koje dolaze jeste zaostajanje u privrednom razvoju i dalja demografska devastacija. Na to su ukazale istraživačke studije sa održanih naučnih konferencija o Srebrenici u proteklim godinama. Podsjećamo na studije profesora sa Tuzlanskog univerziteta Kadrije Hodžića i Saliha Kulenovića.

Volju za solidarnost sa preživjelim Srebreničanima nužno je pretočiti u nove razvojne mogućnosti. Među subjektima koji mogu osigurati nove šanse u razvoju su: Evropska komisija i Evropski parlament, Parlament Bosne i Hercegovine i Parlament Federacije Bosne i Hercegovine.

Od više ideja u prošlosti o statusu Srebrenice, realno je predviđati i oblikovati poseban razvojni status Srebrenice. Taj status bi se definisao zakonom o posebnom razvoju Srebrenice u Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine. Vijeće ministara Bosne i Hercegovine će teško postići konsenzus o odnosu prema Srebrenici. Ali taj zakon može u konačnici proglasiti visoki predstavnik međunarodne zajednice.

Vlada Federacije Bosne i Hercegovine i njen premijer Nermin Nikšić imaju volju, a time i odgovornost da predlože osnivanje fonda za ekonomski razvoj i demografsku revitalizaciju Srebrenice.

Moralno stajalište

Predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen je u svim svojim porukama o genocidu u Srebrenici isticala moralnu odgovornost za preživjele Srebreničane. Sljedstveno njenom moralnom stajalištu, od Ursule von der Leyen se može očekivati da inicira odluku o formiranju Evropskog fonda za razvoj Srebrenice u narednim decenijama i da Evropska komisija imenuje svog izaslanika za Srebrenicu.

Na taj način bi odnos prema Srebrenici i počinjenom genocidu sa verbalne podrške ušao u realnost i uz institucionalni angažman stvarao uslove za ubrzan ekonomski razvoj i demografsku revitalizaciju Srebrenice. Ako se pokrene privredni razvoj i razvoj putne i komunalne infrastrukture, onda će i povratak Srebreničana dobiti nove pozitivne tokove.

Ukoliko se Srebreničanima, putem evropskog i federalnog fonda, omoguće povoljna i poticajna sredstva za privređivanje, onda će interes za povratak Bošnjaka porasti kako sa prostora Federacije tako i iz dijaspore.