EU(RO)FORIJA: EURO 1984 - Kako je Platini porušio sve rekorde i donio Francuskoj prvi naslov?

Serijal EU(RO)FORIJA nastavljamo retrospektivom turnira održanog 1984. godine u Francuskoj, koja je održala ubjedljivo najbolji turnir Evropskog prvenstva dotad i zasluženo ga je osvojila. Sve tekstove serijala EU(RO)FORIJA čitajte OVDJE.

Nakon priličnog neuspjeha kakvim se može okarakterisati Evropsko prvenstvo 1980. godine u Italiji, sam turnir i redovnost njegovog održavanja nije bila ni najmanje ugrožena. No, UEFA je znala da joj je potrebna kvalitetna priča četiri godine kasnije, i da turnir jednostavno mora polučiti mnogo veći interes nego ranije.

Dio krivice za neuspjeh turnira u Italiji pripisan je činjenici da su Italijani odigrali loše i da su zauzeli četvrto mjesto na domaćem terenu, a još veći je problem ležao u činjenici da je sistem takmičenja bio potpuno promašen. Iz neobjašnjivih razloga, nije se u Italiji, na prvom završnom turniru na kojem je učešće uzelo osam reprezentacija, igralo polufinale, nego su osvajači grupa odmah išli u finale, a drugoplasirani timovi su razigravali za treće mjesto.

Utakmice za treće mjesto općenito su smetale svim učesnicima, koji u njima nisu pronalazili satisfakciju za nešto što možda nije neuspjeh ali u osnovi nije ni uspjeh, pa je UEFA počevši od 1984. godine odlučila da ukine utakmice za treće mjesto, a da od osam zemalja učesnica Evropskog prvenstva po dvije najbolje iz svake grupe zaigraju polufinale i finale.

I ovaj put domaćin prvenstva se birao prije početka kvalifikacionog ciklusa, a interes je još jednom izrazila Zapadna Njemačka, koja je u Italiji postala jedina zemlja sa dvije titule evropskog prvaka. Međutim, Nijemci su i ovaj put odbijeni, a 10. decembra 1981. godine Izvršni odbor UEFA jednoglasno je izabrao Francusku za organizatora takmičenja.

Teško je iz današnje perspektive reći kojom se logikom vodio Izvršni odbor. Četiri godine ranije, Italija je izabrana na isti način; jedino učešće na turniru bilo joj je 1968. godine, kada je postala evropski prvak, dok je Francuska bila organizator inauguralnog Evropskog prvenstva na kojem je već u polufinalu elimisana od Jugoslavije, i nakon toga se nije nijednom uspjela plasirati na završni turnir.

Njemačka je dijelom odbijena i zbog bojazni da će postati previše dominantna ako odbrani titulu, a davanjem organizacije turnira takvoj velesili dala bi joj se istovremeno i uloga prvog favorita za naslov. Stoga je fudbalskoj asocijaciji Evrope trebalo nešto drugo, a Francuzi su obećali da će organizovati turnir za dugo pamćenje. I na kraju su to i napravili.

32 reprezentacije odlučile su uzeti učešće u kvalifikacijama i ovaj put nije izostao niko od članova UEFA osim Lihtenštajna, a obznanjeni su i jakosni šeširi, njih ukupno pet, prema kojima su napravljene kvalifikacione grupe, njih tri sa po četiri reprezentacije, te preostalee četiri sa po pet reprezentacija. Ovo su bile prve kvalifikacije koje su uveliko podsjećale na kvalifikacione cikluse kakvima svjedočimo i danas, a na turnir je otišlo sedam pobjednika kvalifikacijskih grupa.

Francuzi organizovali jedno od najboljih prvenstava u historiji

Najbitnije za napomenuti u retrospektivi kvalifikacionog ciklusa jeste to da su Zapadna Njemačka, Španija, Jugoslavija i Belgija, koje su bile nosioci grupa, osvojile svoje grupe i plasirale se na Evropsko prvenstvo. Preostale tri reprezentacije iz prvog šešira, Engleska, Poljska i Italija, nisu uspjele osvojiti svoje grupe. Ispred Engleske se na turnir plasirala Danska, koja je bila postavljena u četvrti šešir, ispred Poljske see na Evropsko prvenstvo plasirao Portugal, koji je tada bio u trećem šeširu, dok je ispred Italije završila Rumunija, također iz trećeg šešira. Bitno je napomenuti da su Italijani u tom momentu bili aktuelni svjetski prvaci, koji su osvojili Mundijal u Španiji, a kvalifikacije za Evropsko prvenstvo okončali su na sramotnom četvrtom mjestu sa samo pet bodova, u sistemu gdje se pobjeda bodovala sa dva boda. Italijani su kući dobili Kipar, tri puta su remizirali, a izgubili su čak četiri utakmice, uključujući sramotan domaći poraz od Švedske rezultatom 3:0. Da stvar bude gora po Italijane, reprezentaciju je vodio selektor Enzo Bearzot, koji je u Španiji 1982. godine sa reprezentacijom osvojio treći naslov svjetskog prvaka.

Od prvog Evropskog prvenstva pa zaključno sa šestim koje je održano 1980. godine u Italiji, na Evropsko prvenstvo se plasiralo ukupno 13 reprezentacija. Turnir u Francuskoj je taj broj povećao na njih 15, a svoj debi upisali su Portugal i Rumunija. Sovjetski Savez, koji je do ovog prvenstva bio rekord sa četiri nastupa na završnici, sada je tu ulogu podijelio sa Jugoslavijom i Zapadnom Njemačkom, koje su također izborile svoje plasmane po četvrti put.

Da bi dobili organizaciju turnira, Francuzi su prijavili sedam gradova domaćina i sedam različitih stadiona, a svaki je imao kapacitet od preko 40000 mjesta. Prijavljeni su Park prinčeva u Parizu, Velodrome u Marseju, Gerland u Lionu, Felix Bollaert u Lensu, Geoffrey Guichard u Saint-Etienneu, Stade de la Meinau u Strazburu te Stade de la Beaujoire u Nantu.

Na mnogim od stadiona kompletirani su ključni infrastrukturni radovi koji su omogućili da publika može istinski uživati u najmodernijem fudbalskog ambijentu tog vremena, a najveći kapacitet imao je marsejski Velodrome sa 55 hiljada mjesta.

Prvenstvo koje je karakterisalo skoro perfektno vrijeme i vrhunsko stanje samih terena otvorili su domaćin Francuska i Danska, a meč je odigran 12. juna na jako dobro popunjenom Parku prinčeva. Silno motivisani Danci žestoko su mučili Francuze, sve do 78. minute kada je najveća uzdanica francuskog fudbala u to vrijeme, Michel Platini, uzela stvari u svoje ruke. Pogodio je Platini za prvu pobjedu svoje reprezentacije na Evropskom prvenstvu i time je najavio vjerovatno najbolji individualni turnir nekog igrača u historiji Evropskog prvenstva.

U ovoj grupi su pored domaćina i Danske bili još Jugoslavija i Belgija, a Jugoslavija je poražena u prvom kolu od Belgije sa 2:0, i tako su joj šanse za prolazak dalje znatno smanjene. I ovaj meč se igrao pred više od 40 hiljada gledalaca. Francuska je u drugom kolu pregazila Belgiju sa 5:0 uz hattrick moćnog Platinija, koji je tako u dvije prve utakmice koje je odigrao na turniru sustigao dotad najbolje strijelce svih vremena, a pred njim je bilo još utakmica. Istim rezultatom je i Danska potopila Jugoslaviju, pa je situacija uoči posljednjeg kola bila prilično jasna. Jugoslavija ni teoretski nije mogla dalje, Francuska je imala osigurano polufinale, a o drugom polufinalnom mjestu međusobno su odlučivali Belgija i Danska.

Iako je Jugoslavija bila izuzetno motivisana da se ne osramoti i da odigra bar jedan dobar meč na turniru, u tome je samo djelimično uspjela. Poražena je sa 3:2 od Francuske, koju je predvodio dominantni Platini sa još jednim hattrickom, čime je već postao ubjedljivo najbolji strijelac Evropskog prvenstva svih vremena, sa sedam golova. Inače, za ovu reprezentaciju Jugoslavije igrali su Miloš Šestić rođen u Laktašima, Sulejman Halilović rođen u Odžaku, te Safet Sušić, Mehmed Baždarević i Faruk Hadžibegić, koje nije potrebno dodatno predstavljati. Član reprezentacije bio je i Zlatko Vujović rođen u Sarajevu, ali njegova karijera nikad nije bila vezana za Bosnu i Hercegovinu. U nevjerovatnoj utakmici, Danska je pobijedila Belgiju sa 3:2 i izborila polufinale.

Takmičenje u drugoj grupi otvoreno je remijima između Zapadne Njemačke i sjajnog Portugala, kojem je to bio prvi nastup na Evropskom prvenstvu, a remijem je okončan i duel Rumunije i Španije. U drugom kolu Nijemci su dobili Rumune i, obzirom na remi Portugala i Španije, bili su na pragu polufinala. Međutim, sve se Nijemcima raspršilo u posljednjem kolu, u kojem ih je samo čudan splet rezultata mogao eliminisati iz nastavka takmičenja. Bilo je potrebno da Portugal pobijedi Rumuniju, a da pritom i Njemačka izgubi od Španije. Mečevi su počeli u isto vrijeme i nakon 80 minuta (skoro) ničega, Portugal je poveo protiv Rumunije. Nijemci su još uvijek bili sigurni, ali prestali su to biti u 90. minuti kada je Antonio Maceda pogodio za Španiju. Španija je tako osvojila svoju grupu, Portugal je završio drugi, a Njemačka je nakon tri uzastopna finala poslana kući već po okončanju grupne faze.

Bio je ovo šok za Evropu, ali je interes za Evropsko prvenstvo samo dodatno pojačan. Domaći su počeli maštati o prvoj evropskoj tituli, a s obzirom na prikazano u dotadašnjem dijelu turnira bili su favoriti za titulu, no trebalo ju je ovjeriti na terenu.

Na Velodromeu ispunjenom skoro do posljednjeg od onih 55 hiljada dostupnih mjesta, Francuska i Portugal su 23. juna odmjerili snage u jednom od najboljih polufinala Evropskog prvenstva svih vremena. Jean-Francois Domergue je pogodio za vodstvo domaće selekcije u 24. minuti, a Portugalci su potom dominirali pokušavajući doći do poravnanja koje b im barem donijelo produžetke. Rui Jordao je u 74. minuti izjednačio, a onda je u 98. minuti pogodio za potpuni preokret i šok na Velodromeu, koji je skoro pa počeo oplakivati nesretnu sudbinu svog tima. Jer bilo je to drugo Evropsko prvenstvo u organizaciji Francuske, a Italija koja je prije Francuske organizovala Evropsko prvenstvo dva puta, barem je jednom trijumfovala, a Francuzi su bili vrlo blizu toga da postanu prvi domaćin koji je dva puta ostao kratkih rukava na svom terenu.

Ipak, Domergue je pogodio za poravnanje u 114. minuti, a ovaj gol je skinuo kamen sa srca publici, koja je još uvijek bila, žargonski rečeno, kao na iglama, čekajući šta će se desiti u preostalom vremenu do kraja meča. Vjerovatno bi minut prije Domergueovog gola svi potpisali odlazak na penale, ali tada se rodila nada da penali neće biti potrebni. Nada se manifestovala u ljudskom obliku kroz moćnog Michela Platinija, koji je u 119. minuti pogodio za totalno ludilo na Velodromeu i prvo finale Francuske u historiji.

U drugom polufinalu, koje je privuklo skoro 50 hiljada gledalac na lionskom Gerlandu, Danska i Španija su u utakmici prepunoj neizvjesnosti, ali i nečega što bi se moglo objasniti strahom od pogreške remizirale rezultatom 1:1. Ovdje nisu pomogli ni produžeci, pa je meč otišao na penale. Španci su dobili raspucavanje sa 5:4, a tragičar je u petoj seriji bio Preben Elkjaer, koji je iskupljenje za neuspjeh sa Evropskog prvenstva nadoknadio već iduće sezone, kada je Veronu odveo do historijskog naslova u Seriji A, kao njen ponajbolji igrač.

Utakmice za treće mjesto nije bilo, a Park prinčeva je 27. juna te godine bio centar svijeta i nikad se ranije nijedno finale Evropskog prvenstva nije čekalo kao ovo. Bili su Španci nešto bolji tim u prvom poluvremenu tvrde utakmice, ali nekoliko šansi koje su stvorili nisu iskoristili. To im se osvetilo u 57. minuti kada je Michel Platini iz slobodnog udarca doveo Francusku u vodstvo, a do kraja meča domaći su bez problema iskontrolisali Špance, da bi u 90. minuti Bruno Bellone pogodio za konačnih 2:0.

Krenule su scene nevjerovatnog slavlja, francuski tim je sasvim zasluženo slavio, a selektor Michel Hidalgo i Michel Platini u više su navrata isticali da je ovo bila pobjeda napadačkog fudbala nad “godinama defanzivnog užasa“. Michel Platini je osvojio Zlatnu loptu 1983. godine, svoj uspjeh je ponovio 1984. godine, a samo je dodatno cementirao status jednog od najvećih igrača svih vremena još jednom Zlatnom loptom 1985. godine.

Platini srušio sve rekorde

Njegovih 9 golova na jednom Evropskom prvenstvu rekord je koji stoji do danas, iako sada selekcije pobjednice igraju dva meča više nego što je tada Platini odigrao. I pored toga, niko ne može da mu se približi. Time je postao i najbolji strijelac takmičenja svih vremena, a prošlo je mnogo vremena prije nego ga je neko preskočio.

U timu prvenstva našli su se njemački golman Harald Schumacher, Danac Morten Olsen, Portugalac Joao Pinto i Nijemci Andreas Brehme i Karlheinz Förster u odbrani, Danac Frank Arnesen, Portugalac Fernando Chalana i tri Francuza Jean Tigana, Michel Platini i Alain Giresse u vezi, dok je u napadu bio još jedan Nijemac, Rudi Voller. Interesantno, tim prvenstva činila su četiri Nijemca, tri Francuza, te po dva Portugalca i Danca, a nije bilo Španaca koji su igrali finale.

Iako su Nijemci nastupili na četvrtom uzastopnom turniru, ni ovaj put nismo dobili niti jednog igrača koji je igrao na barem tri Evropska prvenstva, mada je broj onih koji su nastupili na dva mnogostruko porastao i u narednim godinama će se stvari drastično promijeniti.

Uoči samog prvenstva, francuski političari su zbog bojazni od potencijalnih huliganskih napada izglasali specijalni zakon koji im je omogućio primjenu vrlo strogih mjera protiv svih oblika huliganizma, a manja grupa navijača Njemačke koja je napravila incident uoči duela protiv Portugala već u ranoj fazi prvenstva odmah je deportovana, što je omogućilo mirniji turnir. Prosječna posjeta po utakmici bila je 39978 gledalaca, što je drastično povećanje u odnosu na turnir u Italiji, pogotovo uzme li se u obzir kapacitet francuskih stadiona, koji je bio dosta manji u odnosu na italijanske. Svi faktori vrhunskog prvenstva su ispunjeni u Francuskoj, a herojski nastupi Platinija pozicionirali su turnir kao jedan od najvažnijih sportskih događaja na svijetu. Bio je ovo prvi EURO koji je imao istinski značaj na cijelom kontinentu, a francuska organizacija je bila toliko dobra da je FIFA 1998. godine Francusku odabrala za domaćina Svjetskog prvenstva na temelju onoga što je pokazala prilikom organizacije Evropskog prvenstva 1984. godine.  I sudeći prema onome što smo gledali na tom turniru, nije pogriješila, baš kao što ni UEFA nije pogriješila 14 godina ranije.