Stara 600 godina: U srcu BiH nalazi se je jedna od najljepših srednjovjekovnih tvrđava na Balkanu
U dolini rijeke Lašve, između planina Vlašić i Vilenica, smješten je Travnik – vezirski grad bogate prošlosti i prepoznatljivih simbola. Putnički portali preporučuju ga kao nezaobilaznu destinaciju: od legendarnih travničkih ćevapa i sira, preko Memorijalnog muzeja Rodna kuća Ive Andrića, pa do Plave Vode u samom srcu grada, koja je proglašena nacionalnim spomenikom. Ipak, najviše pažnje privlači Travnička tvrđava, poznata i kao Stari grad, jedan od najočuvanijih fortifikacijskih objekata srednjovjekovne Bosne.
Pretpostavlja se da je tvrđava podignuta krajem 14. ili početkom 15. stoljeća, u vrijeme prijetnji osmanske vojske, navodno po zamisli kralja Tvrtka II Kotromanića, iako se u nekim dokumentima spominje i kralj Stjepan Dabiša. Smještena na prirodnom uzvišenju iznad grada, okružena potocima Šumeće i Hendek, tvrđava odolijeva vremenu već stoljećima, čuvajući slojeve arhitekture iz srednjovjekovnog, osmanskog i austrougarskog perioda.
Proglašena je nacionalnim spomenikom 2005. godine, a vrijedni predmeti pronađeni na lokalitetu čuvaju se u Zavičajnom muzeju Travnik. Grad se prvi put u izvorima spominje 1463. godine, kada je kroz njega prošao sultan Mehmed II Osvajač. Turci su ga potom dograđivali i razvijali naselje u njegovom podnožju. Samo ime Travnik, prema nekim izvorima, potječe od zatravljenih dijelova doline, dok drugi tvrde da je vezano uz kraljevskog poreznika koji je ubirao taksu na ispašu stoke.
Tvrđava je kroz 18. i 19. stoljeće služila kao kazamat i gubilište, a posadu je imala sve do 1878. godine. Tokom austrougarskog perioda, kao i kasnije, korištena je u vojne svrhe sve do završetka Drugog svjetskog rata. Od 1946. gubi vojnu funkciju, a jedno od njenih starih imena – Garbun – vuče korijene, prema nekim teorijama, još iz jezika Ilira.
Od 1999. godine, pokretom „Želim spasiti Stari grad“, počinje proces obnove i očuvanja. Danas je Travnička tvrđava prepoznata kao centar kulturnog i zabavnog života grada. U njenim prostorijama smještene su stalne izložbe, muzejske radionice i zanatske prezentacije, a tokom godine organizuju se brojne manifestacije. Posebno se izdvajaju “Travnička kajganijada” na prvi dan proljeća, “Summer Fest”, predstava “Nobelovac i Travnik” o vezi Ive Andrića s rodnim gradom, slikarske kolonije i koncerti. Tvrđava tako spaja bogato naslijeđe sa savremenim životom, privlačeći posjetioce iz cijelog svijeta.
