Pećina čuvala tajne četiri milenija: U bh. susjedstvu otkriveno ilirsko svetište s ljudskim ostacima
Arheološkim istraživanjem u pećini Crno jezero iznad Ponikava na Pelješcu, krajem maja i u prvoj polovini juna, otkriveni su vrijedni arheološki nalazi koji ukazuju na to da je pećina tokom milenija korištena kao ilirsko svetište, nekropola i stanište. Među najzanimljivijim nalazima su, objavili su Dubrovački muzeji, minijaturne grčke i lokalne posude korištene u ritualne svrhe, ulomak keramičke glave božanstva te ljudski ostaci iz različitih razdoblja.
Istraživački tim Arheološkog muzeja Dubrovačkih muzeja vodio je kustos Domagoj Perkić, a u timu su bili arheolozi Krešimir Grbavac i Paula Knego te restauratorica Sanja Pujo, dok su vanjske saradnice bile arheologinja Karmen Butigan i speleologinja Nataša Cvitanović iz speleološkog kluba Ursus Spelaeus.
Pećina Crno jezero, duga 238 metara i duboka 94 metra, smještena ispod velike prapovijesne kamene gomile na Ilinom brdu iznad Ponikava, zbog svog dominantnog položaja imala je važnu ulogu u životima lokalnih zajednica posljednjih četiri hiljade godina. Tokom istraživanja otvorene su dvije sonde ukupne površine oko šest kvadratnih metara, u kojima su otkriveni brojni vrijedni nalazi i spoznaje.
U bronzanom dobu, uglavnom tokom 2. milenija prije nove ere, pećina je služila kao oblik skloništa: zaklon uslijed sukoba, vremenskih (ne)prilika ili kao sezonsko stanište. Krajem bronzanog i početkom željeznog doba, oko 9. do 6. stoljeća p.n.e., pojedini dijelovi pećine korišteni su kao nekropola, mjesto ukopa pripadnika prapovijesne zajednice, o čemu svjedoče ulomci ljudskih kostiju, posebno lobanja pronađenih u kamenim nasipima. U posljednjim stoljećima 1. milenija p.n.e., pećina je bila intenzivno korištena, posebno njeni ulazni dijelovi, kada govorimo o ilirskim zajednicama koje su nastanjivale ovo područje.
Foto: Dubrovački muzeji
„Tada je pećina vjerovatno korištena kao svetište, nešto slično kao Vilina pećina iznad izvora Omble ili Spila u Nakovani. Naime, u skrovitim i teško pristupačnim dijelovima pećine te u ulaznom prostoru pronađeni su tragovi koji upućuju na tu pretpostavku. Riječ je o većem broju minijaturnih posuda, uglavnom grčkih, ali i lokalnih, koje su obično ostavljane u svetištima kao votivni prilozi – darovi korišteni u okviru religijskih obreda i kultova“, ističu arheolozi.
Pronađeni su i drugi ulomci grčkih posuda, najfinijih i najskupljih tog doba, koje su služile za čuvanje vina (amfore) ili za njegovo ispijanje (razne vrste čaša). „Nisu korištene u svakodnevnom životu Ilira, nego su bile simbol bogatstva i moći tadašnje lokalne prapovijesne zajednice, očigledno korištene u nama nepoznatim ritualima (u kojima je vino sigurno imalo značajnu ulogu), ali i ostavljane kao poklon bogovima. Posebno je zanimljiv keramički ulomak glave, vjerovatno od nekog grčkog božanstva. Sačuvane su samo kovrdže kose, ali riječ je o tipu ulomka koji se često nalazi u grčkim i ilirskim svetištima tog vremena“, navode iz Dubrovačkih muzeja.
Foto: Dubrovački muzeji
Posljednje korištenje pećine potvrđeno je tek u kasnom srednjem vijeku, odnosno u 13. stoljeću. „Tada je, iz nama nepoznatih razloga, jedna ili više osoba položena na površinu u dubljim, izuzetno teško dostupnim dijelovima pećine. Uz takve skeletne ostatke nisu pronađeni drugi arheološki nalazi, ali je radiokarbonska analiza pokazala da potiču upravo iz tog vremena. Prije dodatnih analiza nije moguće znati da li su tu namjerno položeni kao pokojnici ili su u nesretnim okolnostima ostali zarobljeni u dubini pećine iz koje se nisu mogli izvući“, objasnio je voditelj istraživanja Domagoj Perkić.
Iz Dubrovačkih muzeja naglasili su da, iako su iskopavanja bila skromnog obima, rezultati istraživanja značajno doprinose razumijevanju kontinuiteta naseljenosti, duhovne prakse i svakodnevnog života na Pelješcu kroz hiljade godina.
