Život počinjemo kao embriji bez spola

Donald Trump je potpisao odluku prema kojoj postoje samo dva spola - muški i ženski - i da se oni ne mogu mijenjati. Ova odluka izazvala je mnoge rasprave o tome kada zapravo postajemo muško ili žensko, jer biološki razvoj nije tako jednostavan.

Početak života

Često se čuje pogrešno tumačenje da svi počinjemo život kao žene. To nije tačno. U prvim sedmicama nakon začeća embrio nema spol. On je spolno neutralna jedinka. Tek oko četvrte i pete sedmice trudnoće počinju dolaziti ćelije iz kojih će kasnije nastati spermatozoidi ili jajne ćelije. Dakle, čak ni reproduktivne ćelije nisu odmah prisutne.

Kada spermatozoid oplodi jajnu ćeliju, nastaje prva ćelija novog organizma. Ova ćelija se zatim dijeli i formira nakupinu ćelija zvanu morula, koja izgleda kao bobica duda. Daljnjim razvojem nastaje blastula (ili blastocista), šuplja loptasta struktura koja se usađuje u matericu. Iz nje će se razviti embrio, ali i posteljica i druge strukture koje pomažu trudnoći.

U ovoj fazi embrio nema nikakve spolne karakteristike. Njegove ćelije se još mogu razviti u bilo koji tip tkiva.

Sljedeća faza razvoja naziva se gastrulacija. Tokom ovog procesa formiraju se tri sloja ćelija od kojih će nastati svi organi. Prvi je endoderm - unutrašnji sloj, od kojeg nastaju organi poput pluća i jetre. Zatim, mezoderm - srednji sloj, iz kojeg nastaju mišići, kosti i krv i ektoderm - vanjski sloj, od kojeg nastaju koža, nervni sistem i dlake.

Spolni organi se razvijaju uglavnom iz mezoderma. U prvim sedmicama organi koji će postati testisi ili jajnici su identični kod svih embrija. Ova faza naziva se indiferentna, jer se još ne može reći da li će gonade postati testisi ili jajnici.

Jedna zanimljiva stvar je da ćelije iz kojih će kasnije nastati spermatozoidi i jajne ćelije ne potiču iz samog embrija. One dolaze iz jednog dijela oplođene jajne ćelije koji se zove žumančana vreća. Tokom četvrte sedmice trudnoće te ćelije migriraju u embrio i naseljavaju tkiva iz kojih će kasnije nastati gonade. One stižu na svoje mjesto tek oko šeste sedmice trudnoće. Dakle, na početku razvoja nemamo ni spolne organe ni spolne ćelije!

Ako embrio ima Y hromosom, onda nosi gen zvan SRY, koji pokreće razvoj testisa. Testisi počinju proizvoditi testosteron, hormon koji usmjerava razvoj muških spolnih karakteristika.

Ako embrio nema Y hromosom (dakle, ako je XX), tada se gonade razvijaju u jajnike. Bez prisustva SRY gena ne može doći do razvoja testisa. Jajnici kasnije proizvode jajne ćelije, koje će biti spremne za oplodnju tek mnogo godina kasnije, u pubertetu.

Sve dolazi kasnije

Ovi procesi pokazuju da spol nije nešto što je određeno u trenutku začeća. Na početku svi imamo samo genetski potencijal da postanemo muško, žensko ili (u rijetkim slučajevima) nešto između. Tek oko četvrte i pete sedmice počinje formiranje spolnih organa, a u šestoj sedmici se pojave prve spolne ćelije. Dakle, pri začeću nemamo ni testise, ni jajnike, niti spermatozoide ili jajne ćelije - sve to dolazi kasnije.

Ova složenost pokazuje da je biološki razvoj spola mnogo više od jednostavnog XX ili XY. U malom broju slučajeva, ljudi se rađaju sa dodatnim hromosomima ili varijacijama u razvoju, što dovodi do raznih interseks stanja. Zato se o ovoj temi treba govoriti na osnovu naučnih činjenica.