Svemir kakav do sada nismo vidjeli – šta je snimila najveća kamera na svijetu

Prve probne slike iz revolucionarne opservatorije nazvane po pionirki astronomije, Veri Rubin, zabilježile su svjetlost miliona udaljenih zvijezda i galaksija u neviđenim razmjerama i otkrile hiljade ranije neviđenih asteroida.

Dok je Nacionalna naučna fondacija prvobitno objavila samo nekoliko slika i kratak video-snimak prvih snimaka Opservatorije “Vera C. Rubin”, još slika i video-zapisa snimljenih najvećom kamerom do sada napravljenom podijeljeno je u ponedjeljak na Jutjub kanalu agencije. Katedra za astronomiju Matematičkog fakulteta Univerziteta u Beogradu i Astronomska opservatorija u Beograd, koji su učestvovali u projektu Opservtorije Rubin bili su domaćini svjetskog događaja u Velikoj sali Doma omladine Beograda, piše RTS.

Nove slike predstavljaju nešto više od 10 sati probnih posmatranja, nudeći kratak pregled decenijske misije opservatorije da istraži misterije univerzuma kao nikada do sada.

Objekat zajednički finansiraju Nacionalna naučna fondacija (National Science Foundation) i Kancelarija za nauku Ministarstva energetike (Department of Energy’s Office of Science).

“Opservatorija Rubin NSF-DOE će prikupiti više informacija o našem univerzumu nego svi optički teleskopi kroz istoriju zajedno“, rekao je šef osoblja Nacionalne naučne fondacije Brajan Stoun, koji trenutno obavlja dužnosti direktora NSF-a.

Zapanjujući prvi pogled

Među početnim dostignućima opservatorije bilo je otkriće 2.104 asteroida, uključujući sedam asteroida blizu Zemlje, koji nikada ranije nisu viđeni u našem Sunčevom sistemu. Nijedan od novootkrivenih asteroida blizu Zemlje ne predstavlja opasnost za našu planetu, prema riječima naučnika u opservatoriji.

Iako zemaljski i svemirski teleskopi otkriju oko 20.000 asteroida svake godine, očekuje se da će opservatorija Rubin otkriti milione svemirskih stijena u prve dvije godine, prema Nacionalnoj fondaciji za nauku. Teleskop se takođe smatra najefikasnijim načinom za otkrivanje međuzvjezdanih kometa ili asteroida koji mogu putovati kroz naš Sunčev sistem.

Dizajn ogledala opservatorije, osjetljiva kamera i brzina teleskopa su prvi te vrste, što omogućava Rubinu da uoči sitne, slabe objekte poput asteroida. Opservatorija će takođe konstantno snimati hiljade slika svake noći, katalogizujući promjene u sjaju kako bi otkrila inače skrivene svemirske stijene poput asteroida blizu Zemlje koji bi mogli biti na putanji sudara sa našom planetom, navodi fondacija.

Detaljan pregled objavljen u ponedjeljak, uključuje video napravljen od preko 1.100 slika koje je snimila opservatorija, a koji počinje detaljnim pogledom na dvije galaksije. Video se zatim umanjuje kako bi se prikazalo oko 10 miliona galaksija koje je uočio široki vidni pojas kamere – otprilike 0,05 odsto od 20 milijardi galaksija koje će Rubin posmatrati tokom 10 godina.

Tim opservatorije je takođe objavio mozaik maglina Trifid i Laguna, koje su regioni formiranja zvijezda i podsjećaju na oblake koji se nalaze u sazviježđu Strijelca. Mozaik, sastavljen od 678 odvojenih slika snimljenih tokom samo sedam sati, zabilježio je slabe i ranije nevidljive detalje poput oblaka gasa i prašine u maglinama, koje su udaljene nekoliko hiljada svjetlosnih godina od Zemlje.

Početne slike su odabrane da bi se pokazalo ogromno vidno polje teleskopa, koje omogućava detaljan uvid u interakcione galaksije, kao i široke poglede na milione galaksija, rekla je dr Jusra al Sajad, zamjenik pomoćnika direktora podsistema za upravljanje podacima opservatorije Rubin.

“Ima tako široko vidno polje i tako brzu kadencu da zaista imate taj filmski aspekt noćnog neba“, rekla je dr Sandrin Tomas, naučnica na projektu teleskopa opservatorije Rubin.

Opservatorija, koja se nalazi u Andima na vrhu Sero Pačon u Čileu, nedavno je završena nakon oko dve decenije izgradnje. Objekat bi trebalo da postigne “prvo svjetlo”, odnosno da izvrši prva naučna posmatranja neba južne hemisfere koristeći svoj Simonjijev teleskop od 8,4 metra. Lokacija teleskopa na južnoj hemisferi omogućava odličan pogled na galaktički centar Mliječnog puta, rekao je Edvard Ajhar, programski službenik opservatorije Rubin.

Region u centralnom Čileu je takođe bio dom drugih zemaljskih opservatorija i omiljen je za astronomska posmatranja jer pruža suv vazduh i tamno nebo.

Glavni cilj opservatorije je”Nasljeđe istraživanja prostora i vremena“, ultraširoki i ultravisoke definicije film univerzuma napravljenog skeniranjem cijelog neba svakih nekoliko noći tokom 10 godina kako bi se snimila kompilacija ubrzanih snimaka asteroida i kometa, eksplozija zvijezda i promjene udaljenih galaksija. Očekuje se da će istraživanje početi između četiri i sedam mjeseci nakon prvih snimaka.

“Rubin će nam omogućiti da istražimo galaksije, zvijezde u Mliječnom putu, objekte u Sunčevom sistemu, i sve to na zaista novi način. Pošto snimamo slike noćnog neba tako brzo i tako često, bukvalno ćemo svake noći detektovati promjene na milionima objekata“, rekao je dr Aron Rudman, profesor fizike čestica i astrofizike u Nacionalnoj akceleratorskoj laboratoriji SLAC Univerziteta Stanford u Kaliforniji.

Rudman je bio odgovoran za sklapanje i testiranje kamere veličine automobila opservatorije Rubin, koja je sposobna da snimi zapanjujući nivo detalja.

Jedna Rubinova slika pokriva površinu neba jednaku 45 punih mjeseca, rekao je Željko Ivezić, direktor opservatorije Rubin.

Da bi se pravilno prikazalo cjelokupno vidno polje opservatorije, bilo bi potrebno 400 televizora visoke definicije da bi se prikazala samo jedna Rubinova slika, objasnio je je Ivezić. Veb-sajt opservatorije omogućava posjetiocima da zumiraju jednu od njenih slika, nazvanu kosmička kovčega sa blagom, kako bi zaista cijenili sve detalje, kao i da “čuju” kosmos kao što to Rubin čini kroz tehnologiju zvučnog pejzaža.

Rješavanje kosmičkih misterija

Rubinove sposobnosti da uoči zanimljive fenomene omogućiće mu da bude i “mašina za otkrivanje” koja može da identifikuje zanimljiva područja fokusa za druge teleskope, rekao je Rudman. Opservatorija bi takođe mogla da omogući otkrivanje ranije nepoznatih vrsta nebeskih objekata.

Imenjakinja teleskopa, koja se smatra jednom od najuticajnijih žena astronoma, pružila je neke od prvih dokaza o postojanju tamne materije. U čast Vere Rubin, očekuje se da će teleskop nastaviti njen pionirski rad.

“Kroz ovaj izvanredan naučni objekat, istražićemo mnoge kosmičke misterije, uključujući tamnu materiju i tamnu energiju koje prožimaju univerzum“, rekao je Stoun.

Tamna materija je enigmatična supstanca koja oblikuje kosmos, dok je tamna energija sila koja ubrzava brzinu širenja univerzuma, kako navodi Nasa. Iako se smatra da čine veći deo kosmosa, obje je nemoguće direktno posmatrati, ali se mogu detektovati zbog njihovih gravitacionih efekata.

“Rubin ima ogroman potencijal da nam pomogne da saznamo šta je zapravo tamna energija i kako se širenje univerzuma ubrzava i ovdje“, rekao je Rudman. “Rubinova jedinstvena sposobnost da vidi milijarde galaksija i da ih više puta snima tokom 10 godina bukvalno će nam omogućiti da vidimo univerzum na novi način.”