Šta se krije ispod Antarktika? Naučnici otkrili mapu drevnog pejzaža kako bi izgledao bez leda
Foto: Zaliv na Antarktiku/Arhiva
Antarktik nije oduvijek bio ledena pustinja. Nekada davno, taj kontinent bio je zelen i prepun života. Danas, ispod više od kilometar debelog sloja leda, nalazi se prastari pejzaž – netaknut i nevidljiv, ali više ne i nepoznat.
Zahvaljujući višegodišnjim istraživanjima koje vodi British Antarctic Survey, naučnici prvi put imaju najdetaljniji pogled na oblik čvrstog tla koje se nalazi ispod leda. Korištenjem letjelica opremljenih radarima, sonarima i uređajima za mjerenje gravitacije, timovi su uspjeli precizno mapirati teren skriven ispod ledene mase.
Nova karta tog skrivenog svijeta, nazvana Bedmap3, najdetaljnija je do sada. Otkriva postojanje planinskih lanaca, nekadašnjih riječnih dolina, dubokih kotlina i širokih ravnica. Prema riječima glaciologa Hamish Pritchard, ova karta će igrati ključnu ulogu u razumijevanju interakcije između tla i leda, posebno u kontekstu klimatskih promjena.
„Ovo je osnovni podatak na kojem se zasnivaju svi naši kompjuterski modeli koji predviđaju kako će se led kretati kako temperatura bude rasla. Zamislite da polivate sirup preko neravnog kolača – svi ti ispupčeni i udubljeni dijelovi određuju kuda će sirup teći i kojom brzinom. Isto važi i za antarktički led – grebeni ga mogu zadržati, dok će nizine ubrzati njegovo kretanje“, objasnio je Pritchard.
Mapa je rezultat više od 60 godina prikupljanja podataka – iz vazduha, sa satelita, brodova i terenskih ekspedicija. Bedmap3 kombinuje 277 istraživanja debljine leda i sadrži više od 82 miliona tačaka podataka, čime su popunjene brojne praznine koje su postojale u prethodnim verzijama karte.
Jedna od tih praznina odnosila se na lokaciju najdebljeg sloja leda. Dok su ranije procjene smještale tu tačku u Astrolabe Basin u Adélie Land, nova mjerenja pokazuju da se najdeblji led zapravo nalazi na koordinatama 76,052° južno i 118,378° istočno, u neimenovanom kanjonu, gdje debljina dostiže čak 4.757 metara.
Poboljšana su i mjerenja u regijama koje uključuju South Pole, Antarctic Peninsula, West Antarctica i Transantarctic Mountains, uključujući i područja nunataka – planinskih vrhova koji vire iznad leda.
Dok je visinu leda iznad nivoa mora relativno lako izmjeriti, bez ovakvih mapa bilo je gotovo nemoguće precizno procijeniti koliko se leda zapravo nalazi ispod površine. Sada, tim Hamish Pritcharda ima najtačniju sliku do sada.
Prema njihovim izračunima, Antarktik sadrži ukupno 27,17 miliona kubnih kilometara leda, koji prekriva površinu od 13,63 miliona kvadratnih kilometara. Prosječna debljina leda, uključujući i ledene police, iznosi 1.948 metara, dok je bez njih prosjek 2.148 metara.
Ako bi sav led s Antarktika nestao, globalni nivo mora porastao bi za oko 58 metara. Iako se ova brojka podudara s prethodnim procjenama, nova karta uvodi preciznije korekcije.
„Shvatili smo da je Antarktička ledena ploča deblja nego što smo ranije mislili i da se veći dio leda nalazi na podlozi ispod nivoa mora“, izjavio je Peter Fretwell, kartograf iz British Antarctic Survey.
„To znači da je led izloženiji toploj okeanskoj vodi koja prodire do obala kontinenta. Ono što nam Bedmap3 pokazuje jeste da je Antarktik ranjiviji nego što smo dosad pretpostavljali“, dodao je Fretwell.
