Klonirani mladunci koji sadrže gene izumrle vrste vuka

Prvi put uspješno su rođeni klonirani mladunci koji sadrže gene izumrle vrste zvane strahovuk (eng. Dire Wolf, latinski naziv Aenocyon dirus), koji je izumro prije oko 12.500 godina. Ovo je uradila američka biotehnološka kompanija Colossal Biosciences iz SAD-a, poznata po projektima oživljavanja izumrlih vrsta, uključujući vunenog mamuta i dodoa.

Rekonstrukcija genoma

Prije oko 12.500 godina, s krajem posljednjeg ledenog doba, s planete su nestali strahovuci, moćni predatori veći i snažniji od današnjih vukova. Zahvaljujući genetičkom inženjeringu, danas ova drevna životinja ponovo hoda Zemljom. Američka biotehnološka kompanija Colossal Biosciences, poznata po pokušajima da oživi vunenog mamuta i nedavnom kreiranju vunenih miševa, uspješno je proizvela tri mladunca strahovuka – čime su, kako tvrde, ostvarili prvu istinsku deekstinkciju izumrle vrste. No, da li je to tako?

Naučnici iz Colossala su, koristeći drevnu DNK iz zuba starog 13.000 godina i lobanje stare 72.000 godina, rekonstruisali genom strahovuka. Uspjeli su identifikovati specifične genetičke varijante koje nisu prisutne kod nijedne današnje životinje, pa ni kod njihovih najbližih rođaka – sivih vukova, šakala i lisica. Mnogi misle da je ovo mitska životinja i da nikad nije postojala, ali, zapravo, stvarno su postojale.

Nakon toga, pomoću CRISPR tehnologije za uređivanje gena, izvršili su 20 preciznih izmjena u 14 gena sivog vuka kako bi njihova DNK što vjernije odgovarala onoj izumrlog strahovuka. Ti geni su odgovorni za karakteristike koje su strahovuke činile jedinstvenim – veće tijelo, duže zube, specifično zavijanje i bijelo krzno. Slično rade i sa rekreiranjem mamuta – odnosno neće stvoriti prave mamute, nego slonove kod kojih su geni izmijenjeni tako da imaju osobine i mamuta, pa se ova životinja-mutant često naziva i mamofant.

Naučni tim je iz uzoraka krvi sivog vuka izdvojio endotelne progenitorske ćelije (EPCs), a zatim pomoću CRISPR tehnologije uređivanja gena izmijenio 14 gena kako bi iskazivali 20 osobina karakterističnih za izumrle strahovuke. Među tim osobinama su bile veće tjelesne dimenzije, šira glava i bijela boja krzna.

Modifikovana jedra ovih ćelija, odnosno DNK kao nositelj genetičke informacije, potom su ubačena u jajne ćelije iz kojih je prethodno uklonjeno vlastito jedro (ili, kako bi naučnici rekli, enukleirane su), a embriji su dalje razvijani u laboratorijskim uslovima. Od ukupno 45 genetički konstruisanih jajašaca, tri su se uspješno razvila u embrije koji su implantirani u surogat-majke – domaće pse, koji dijele blisku genetičku srodnost sa sivim vukovima (ustvari, pas je podvrsta vuka).

U svakoj surogat-majci uspjelo se razviti po jedno mladunče i tako su 1. oktobra 2024. rođeni Romul i Rem, a tri mjeseca kasnije i treća vučica Khaleesi. Sve skotnosti su praćene ultrazvukom i štenci su rođeni na carski rez.

Imena, naravno, odaju omaž pop-kulturi: Romul i Rem podsjećaju na osnivače Rima, dok Khaleesi i njihovo bijelo krzno neodoljivo podsjećaju na Ghosta, vuka Jona Snowa iz serije “Igra prijestolja”.

Direktor kompanije Colossal Ben Lamm izjavio je: “Naš tim je uzeo DNK iz zuba starog 13.000 godina i lobanje stare 72.000 godina – i stvorio zdrave štence strahovuka. Nekada se govorilo da je svaka dovoljno napredna tehnologija neodvojiva od magije. Danas imamo priliku da svijetu pokažemo dio te magije”.

Romul i Rem

Colossalovi strahovuci djeluju zdravo i živahno. Videosnimci koje je kompanija objavila prikazuju Romula i Rema kako prave prve korake, zavijaju i razvijaju se u mlade vučiće. Ovo, genetički gledano, i dalje nisu pravi strahovuci, nego vukovi koji su genetički izmijenjeni tako da ispoljavaju osobine strahovuka koje ovu životinju razlikuju od psa i današnjeg vuka. Dakle, radi se o hibridima vuka i strahovuka. Ove životinje dijele 99,5% genetičkog materijala, ali ono 0,5% čini ogromnu razliku. To je otprilike razlike između nas i čimpanzi.

Ipak, ovaj uspjeh, vrijedan 10 milijardi dolara, otvara brojna pitanja: Šta znači vraćanje izumrlih vrsta za ekologiju? Možemo li vratiti prošlost bez narušavanja budućnosti? I da li imamo pravo vratiti već izumrle vrste, poput mamuta, tasmanijskog tigra i voljenog dodoa? Je li vrijedno investirati novac u povratak rekreiranih izumrlih životinja koje čak genetički nisu u potpunosti prava stvar?

Ovo nije pravi povratak izumrle vrste, odnosno de-ekstinkcija. Iz iste kompanije pokušavaju u slona unijeti neke gene mamuta i tako dobiti hibride, ali to opet nije prava izumrla životinja.