Dosad neviđen prizor: Astronomi snimili rađanje novog solarnog sistema
Međunarodni tim astronoma zabilježio je dosad neviđen prizor ranih faza nastanka stjenovitih planeta oko mlade zvijezde slične Suncu, pružajući uvid u ono što se vjeruje da je nalikovalo zori našeg Sunčevog sistema.
Prema studiji objavljenoj u časopisu Nature, riječ je o prvom direktnom posmatranju “nulte tačke” – trenutka kada se planete počinju formirati.
„Zabilježili smo direktan pogled u vruću zonu gdje se rađaju planete poput Zemlje oko mladih protozvijezda“, rekla je Melissa McClure iz Leidenskog opservatorija u Nizozemskoj, koja je predvodila istraživanje. „Po prvi put možemo sa sigurnošću reći da se prvi koraci planetarne formacije dešavaju upravo sada.“
NASA-in teleskop Webb i Evropska južna opservatorija u Čileu zajednički su usmjerili pažnju ka mladoj zvijezdi HOPS-315, udaljenoj 1.370 svjetlosnih godina. Ova žuta patuljasta zvijezda, slična Suncu, stara je između 100.000 i 200.000 godina.
Koristeći jedinstveni ugao pod kojim je zvijezda nagnuta prema Zemlji i prirodnu prazninu u disku gasa koji je okružuje, naučnici su uspjeli „zaviriti“ u unutrašnjost sistema i otkriti kondenzirane čestice – prve čvrste elemente koji ukazuju na rađanje planeta.
Detektovani su silikonski monoksid i kristalni silikati – isti oni sastojci za koje se vjeruje da su prvi čvrsti materijali nastali u našem Sunčevom sistemu prije više od 4,5 milijardi godina. Ovaj proces se odvija na lokaciji koja odgovara asteroidnom pojasu između Marsa i Jupitera, mjestu gdje se danas nalaze ostaci materijala od kojeg su formirane planete.
Fred Ciesla sa Univerziteta u Chicagu, koji nije bio dio istraživačkog tima, nazvao je ovo „rijetkom prilikom“ i napomenuo da se naučnici dugo nadaju ovakvom uvidu u rađanje planetarnih sistema.
Do sada su istraživanja obično obuhvatala mlađe gasne diskove ili zrelije sisteme s mogućim formiranim planetama, ali bez konkretnih dokaza o samom početku procesa nastanka.
„Kondenzacija vrućih minerala nikada ranije nije zabilježena kod drugih mladih zvijezda“, rekla je McClure. „Nismo znali da li je to univerzalan korak u formiranju planeta ili jedinstvena osobina našeg sistema. Naše istraživanje sugeriše da je riječ o čestom procesu.“
Na fotografiji zabilježenoj pomoću mreže teleskopa ALMA, ovaj nastajući planetarni sistem izgleda poput svijetle tačke u crnom prostranstvu svemira.
Iako nije poznato koliko bi planeta moglo nastati oko HOPS-315, McClure kaže da, uz masu gasnog diska sličnu onoj Sunca, sistem bi kroz milion godina mogao razviti osam planeta – kao i naš Sunčev sistem.
Merel van ’t Hoff sa Univerziteta Purdue, koja je koautorica studije, nada se proširiti potragu na druge protozvijezde kako bi se utvrdilo koji su faktori ključni za nastanak svjetova nalik Zemlji.
„Jesu li planete poput Zemlje uobičajene ili smo mi zaista toliko posebni da to treba posmatrati kao rijetkost?“ pitala je van ’t Hoff.
