Poezija života Ranka Pavlovića: Neka o tom sudi onaj ko pročita

Postoje knjige koje nas privuku naslovom, tematikom, dizajnom korica; uzimamo ih po preporuci prijatelja, bibliotekara ili imena i prezimena autora. Postoje knjige koje se čitaju u jednom dahu, nezadrživo, u naletu ljubopitljivosti i istinskog oduševljenja izazvanog dinamičnim zapletom, dobro skrojenim karakterima i njihovim međusobnim relacijama, stilom, jezikom. Jednoj nas privuče njen vitalizam, druga nas osupne brutalizmom, a u sledećoj prepoznajemo slične dileme, iskustva, okolnosti, posledice.

Postoje i ljudi koji nas privlače svojom ličnošću, postignućima, stavovima. Čitamo njihova dela, učimo naizust stihove, prepričavamo njihove priče, a u suštini malo znamo o njima samima, osim klasičnih biografskih podataka koji se uvek u istom ritmu, vrte iz knjige u knjigu: rođen, napisao, objavio, nagrađen.

Sentimentalna istorija

Jedan od takvih ljudi je pesnik, romanopisac i pripovedač Ranko Pavlović, a jedna od tih knjiga je knjiga razgovorna “SVE što ne znaš O MENI” koju potpisuje književnik Branko Perić. Ovo neobično, nepretenciozno, dinamično i veoma zanimljivo štivo je pisani Pavlovićev (auto)portret koji je, uz svesrdnu Perićevu pomoć i okvirna uputstva u vidu postavljenih tema, naslikao sam književnik svojim rečitim odgovorima punim sećanja, duhovitih opaski, iskustva, mišljenja, ideja. Iako je čitalačka publika dobro upoznala Pavlovića kroz njegov impozantan i raznovrstan višedecenijski književni rad, ovog puta ima mogućnost i zadovoljstvo da upozna i jednog Ranka, rođenog u jeku Drugog svetskog rata, u višečlanoj porodici u zaseoku Parlozi Gornje Šnjegotine, čije je detinjstvo obeležila energična i stamena baba i vredni i brižni roditelji, a Slučaj, Proviđenje ili nešto treće obdarili ga talentom i opredelili da jednog dana postane pesnik, pripovedač, romanopisac i bajkopisac, dramatičar, književni kritičar, esejista.

Ova knjiga nepodnošljive lakoće razgovora žanrovski je hibrid, jer kombinuje metodu intervjua sa elementima memoara, ali i književnosti (poezijom i pripovedanjem), kao i dokumentarnom građom ili sentimentalnom istorijom kako stoji u sadržaju, a to su fotografije iz Pavlovićevog književnog, ličnog i porodičnog albuma. Novinarsko se smenjuje sa poetskim, prisećanja iz detinjstva i mladosti sa aktuelnim društveno-istorijskim trenutkom, anegdote sa književnih druženja sa ličnim stavovima o ratu, politici i političkim strankama, situaciji u Bosni i Hercegovini (bosanskom loncu ili bosanskom tronošcu), nekadašnjoj istinskoj književnoj eliti i novopečenim kvazielitama, odnosu prema ruskoj kulturi, rusko-ukrajinskom ratu i državotvornosti Rusije, novom svetskom poretku, palestinskom stradanju u Gazi i izraelskoj odgovornosti za zločin koji su i sami doživeli u Drugom svetskom ratu, sudbini čovečanstva u trećem hrišćanskom milenijumu, dehumanizaciji i otuđenju.

Uokvirena proslovom, Ovako je počelo, i svojevrsnim zaključkom... A ovako se završilo! u dijaloškoj formi, ovaj razgovor ugodni dvojice književnika i prijatelja, sa biografskim elementima, ispovednog tona i aktuelnog sadržaja, obuhvata ravno dvadeset i osam tematskih oblasti ili poglavlja kojima je Branko Perić davao intonaciju, a Ranko Pavlović melodiju, bez onog formalnog odnosa ja pitam – ti odgovaraš koji je neretko konvencionalan, čak i suvoparan, sa nemaštovitim pitanjima i stereotipnim odgovorima punim opštih mesta. Perićeva namera da čitaocima predstavi jednog plodnog, svestranog i priznatog stvaraoca zastupljenog i u školskoj lektiri, a ne njegovo delo, ma kako ono bilo značajno, potpuno je ispunila očekivanja obojice, ali i onih koji poštuju čoveka koji ima šta da kaže i zna kako da kaže, i mimo onih oblika izražavanja na koja smo do sada od njega navikli. I da je to što je ispričao istinito, iskustveno i jednako poučno kao i njegova poetska i prozna dela.

Otkrivajući trenutke iz svog života koji do sada nisu, ili možda posredno jesu književno obrađeni; spominjući ljude iz svog književnog ili ličnog okruženja; različite događaje i doživljaje, dajući mišljenje o društvenim, istorijskim, antropološkim, književnim, nacionalnim i drugim temama, Ranko Pavlović nam je postao poznat u onom smislu u kojem su nam znani ljudi iz naše neposredne blizine, do granice posle koje jedino ostaje njegova intima. Blizak okruženju već po svom bodrom duhu i vedroj prirodi, čovek i stvaralac čija se reč ceni i mišljenje uvažava, ovim nespecifičnim otvaranjem postaje još bliskiji čitalačkoj publici jer priča ne samo o lepim temama nego i o svemu onom što neminovno ide uz čoveka: o starosti tela i duha, o samoći, o alkoholu i boemiji, o tuđini i zavičaju, o ideologijama, nepravdama, o (bez)značajnosti pisaca danas, o sponzorstvu u književnosti, o piscima i sreći, o rukopisima sa uputstvima, o tome šta je nužno zlo u književnom radu i šta su neknjiževni kriterijumi i kriterijumi bez preciznosti.

Početak svakog poglavlja otvara po jedna Pavlovićeva pesma sročena iz dva katrena sa stihovima u dvanaestercu. U tim pesmama sublimirane su teme koje će kasnije biti razrađene u poglavljima. Na primer, poglavlje Sasvim lično, otvaraju stihovi /Hajde da sam sebi skrešem sve u lice/ovako sam htio, ovako je bilo /. Zanimljive su oblasti kojima se Perić i Pavlović bave – one su i opšte i individualne i iz različitih životnih sfera; zanimljiva je fleksibilnost kojom Pavlović prelazi iz jedne teme u drugu međusobno ih povezujući i nadograđujući; pitak i tečan je jezik kojim se ispisuje ova knjiga u kojoj se nenametljivo pojavljuje cela plejada imena koja su, na svoj način, prošla ili prolaze kroz njegov život i koja nisu slučajno spomenuta jer je svako to ime ostavilo neki svoj, manje ili više vidljiv trag.

Razgovorno tkanje

Utkane su u to razgovorno tkanje i misli i podsećanja na Chomskyog, Hemingwaya, Desanku Maksimović, Dedinca, Duška Trifunovića (na čije je pisanje kao dečak rešio da se ugleda), Andrića, Ristu Kremenovića, Rastka Petrovića, Kolju Mićevića, Risojevića, Preradovića, Bjeloševića i mnoge druge; na učitelje i profesore, na književne uzore i ispisnike iz teslićke Prosvjete, Letopisa Matice srpske, Krajiškog književnog kruga; na svoja četiri zavičaja od kojih najduže, evo, boravi u četvrtom, zavičaju svog maternjeg, srpskog jezika.

Moglo bi se još dosta toga napisati, najviše o književnim temama - Pavlovićevim delima, prvoj pesmi, književnim nagradama, književnoj kritici, festivalima, polemikama i raspravama, književnoj prošlosti i budućnosti književnosti, piscima i čitaocima, prevodilaštvu, savremenoj književnoj sceni, književnim prijateljima, ulozi žene u književnosti i pesnikinjama u Republici Srpskoj, odsustvu pisaca u diplomatskim službama, ali Ti, dragi čitaoče, sa zadovoljstvom prepuštam mogućnost da ovaj tekst slediš samo kao trag do njegovog izvora, do knjige “RANKO PAVLOVIĆ - SVE što ne znaš O MENI” iz koje ćeš saznati mnogo, mnogo više. Na tebi je da proceniš da li je taj izvor istina ili su posredi samo snovi. Ili, kako Ranko Pavlović kaže /Neka o tome sudi onaj ko pročita/.