Jajce ga rodilo, svemir nadahnuo: Ovaj pjesnik bio je vizionar koji je poezijom prkosio gravitaciji
Na današnji dan 1904. godine u Jajcu rođen je Nikola Šop, pjesnik čije se ime ubraja među najznačajnija u književnoj tradiciji Bosne i Hercegovine i regije. Njegovo stvaralaštvo obilježilo je 20. stoljeće, a osoben pristup poeziji osigurao mu je trajno mjesto u historiji književnosti. Odrastao u rodnom gradu, Šop se kasnije obrazovao i izgradio književnu karijeru u kojoj je spojio duhovnost, liriku i intimni doživljaj svijeta.
Pjesme Nikole Šopa odlikuju se jednostavnošću izraza i bogatstvom značenja. Njegov opus uspio je približiti uzvišene ideje običnom čovjeku, dok je u temama stalno prelazio iz lokalnog u univerzalno. Zbog toga se njegovo ime vezuje i za rodnu Bosnu i Hercegovinu i za hrvatsku književnost, jer je tokom života djelovao na oba prostora. Rasprave o tome kojem književnom korpusu pripada nikada nisu prestajale, ali upravo ta „svojatanja“ svjedoče o važnosti njegovog djela.
Šop je tokom života objavio osam zbirki poezije, prolazeći kroz različite faze. Prva je bila tradicionalna, obilježena motivima sela, gradskih zakutaka i svakodnevnih predmeta. Iako tehnički nesavršene, pjesme iz tog razdoblja otkrivale su njegovu težnju ka transcendenciji. Poseban ciklus posvetio je Isusu, kojeg je prikazivao kao običnog čovjeka – gosta u kavani ili čitača novina. Takav pristup, iako izazovan za suvremenike, otkrivao je pjesnikovu originalnost i distancu od stereotipa.
Nakon Drugog svjetskog rata Šopovo pjesništvo doživljava radikalnu promjenu. U zbirkama Kućice u svemiru (1957) i Astralije (1961) okrenuo se kosmičkim temama. Bio je među prvim pjesnicima s ovih prostora koji je zamislio čovjeka u svemiru, suočenog s bestežinskim stanjem i beskrajem univerzuma. Njegovi protagonisti u „svemirskim kućicama“ predstavljali su pokušaj umjetničkog istraživanja ljudskog položaja u beskonačnosti.
U posljednjoj fazi stvaralaštva otišao je korak dalje – u prostor čiste geometrije. Opjevavao je kugle i kocke, istražujući njihove plohe i beskonačne dimenzije kao nove poetske prostore. Time je dosegnuo granicu ljudske imaginacije, pomirujući se s idejom da je suočenost s apsolutnim i beskonačnim neizbježna. Upravo u toj fazi njegova poezija pokazuje vizionarstvo koje je i danas ispred vremena.
Nikola Šop ostavio je trajno naslijeđe u književnosti Balkana. Njegovi stihovi ostali su svjedočanstvo pjesničkog puta od tradicije, preko „običnog Isusa“, do svemira i apstraktnih oblika. Pjesnik iz Jajca, koji je umro u Zagrebu 1982. godine, ostao je zapamćen kao autor koji je imaginaciju doveo do ruba ljudske misli, a njegova poezija i danas inspirira čitatelje i istraživače.
