Iz Stoca do vječnosti: Prije 108 godina rođen je genij pjesnik koji je opjevao dušu Bosne

Na današnji dan, 17. oktobra 1917. godine, u Stocu je rođen Mehmedalija Mak Dizdar, jedan od najznačajnijih bosanskohercegovačkih pisaca svih vremena.

Mak Dizdar, punim imenom Mehmedalija, rođen je u historijskom gradiću Stocu, u tadašnjem austrougarskom kondominiju Bosne i Hercegovine. Nakon raspada Austro-Ugarske, njegov rodni kraj postaje dio Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. U šestoj godini života ostao je bez oca Muharema, koji je preminuo od posljedica ranjavanja u Prvom svjetskom ratu. Slijedeći starijeg brata Hamida, već afirmisanog novinara i pisca, 1930. godine odlazi u Sarajevo, gdje upisuje Državnu šerijatsku gimnaziju.

Prve pjesme objavio je još kao gimnazijalac, potpisujući ih pseudonimom Mak, koji će koristiti do kraja života. Njegov prvi objavljeni rad pojavio se u listu Trezvenost 1933. godine, a već 1936. objavljuje prvu zbirku pjesama “Vidovopoljska noć”, u ediciji “Nova biblioteka” koju je sam pokrenuo. U to vrijeme aktivno se bavio i novinarstvom, a njegove pjesme i tekstovi objavljivani su u časopisima Gajret, Novi Behar, Jugoslavenski list i Pregled.

Tokom Drugog svjetskog rata, Mak izbjegava javno djelovanje pod okupacijom i pridružuje se partizanskom pokretu. U to vrijeme gubi majku Neziru i sestru Refiku, koje su odvedene u logor Jasenovac. Godine 1941. oženio se Senijom Dedić iz Bihaća, s kojom je dobio trojicu sinova – Faruka (Murkela), Envera i Maju.

Nakon rata radio je kao novinar i urednik, između ostalog u agenciji Tanjug i u listu Oslobođenje. Bio je jedan od osnivača izdavačke kuće Narodna prosvjeta, gdje je obavljao funkcije urednika i glavnog urednika. Nakon afere oko nagrade za roman “Bihorci” Ćamila Sijarića, gubi posao i posvećuje se isključivo pisanju.

Od kraja pedesetih godina objavljuje niz značajnih pjesničkih djela: “Povratak” (1958), “Okrutnosti kruga” (1960), “Koljeno za Madonu” (1963), “Minijature” (1965) i “Ostrva” (1966). Godine 1966. objavljuje svoje kapitalno djelo “Kameni spavač”, koje se smatra jednim od najvažnijih ostvarenja u historiji bosanskohercegovačke književnosti. Slijedile su zbirke “Poezija” (1968) i “Modra rijeka” (1971).

Pored književnog stvaralaštva, Dizdar je bio i istraživač srednjovjekovne bosanske pismenosti, autor djela “Stari bosanski epitafi” (1961) i “Stari bosanski tekstovi” (1969). U časopisu Život, čiji je bio glavni urednik, objavio je poznati esej “Marginalije o jeziku i oko njega” (1970), u kojem se otvoreno zalagao za priznavanje bosanske varijante jezika.

Izložen političkim i ličnim pritiscima, Mak Dizdar preminuo je 14. jula 1971. godine u Sarajevu, u 54. godini života.

Tokom života i posthumno, njegova poezija je prevođena na brojne jezike, a Mak je dobitnik niza priznanja, među kojima su Šestoaprilska nagrada grada Sarajeva, Dvadesetsedmojulska nagrada SR BiH, Zmajeva nagrada Matice srpske i Zlatni vijenac Struških večeri poezije.