Na današnji dan rođen izvršilac jednog od najpoznatijih atentata u historiji
Gavrilo Princip/
Gavrilo Princip (25. juli 1894. – 28. april 1918.) bio je bosanskohercegovački Srbin i član tajne organizacije Crna ruka, poznat po atentatu na austrougarskog nadvojvodu Franju Ferdinanda u Sarajevu 28. juna 1914. godine. Taj atentat poslužio je kao povod za izbijanje Prvog svjetskog rata, jednog od najrazornijih sukoba u modernoj historiji. Principov čin ostavio je dubok trag u globalnoj historiji, dok njegov život i motivi i danas izazivaju različita tumačenja.
Rođen u selu Obljaj, na području tadašnje Austro-Ugarske monarhije, Princip je poticao iz siromašne seljačke porodice s devetero djece. U ranom djetinjstvu borio se s tuberkulozom, što je ostavilo posljedice na njegov fizički razvoj. Uprkos tome, pokazivao je znatiželju i volju za obrazovanjem. Školovao se u Tuzli i Sarajevu, gdje je prvi put došao u kontakt s idejama revolucionarnog i nacionalnog oslobođenja.
Početkom 20. stoljeća Bosna i Hercegovina se nalazila pod upravom Austro-Ugarske, što je izazivalo nezadovoljstvo dijela stanovništva, posebno među Srbima. Princip se uključio u krugove koji su se zalagali za ujedinjenje južnoslavenskih naroda i oslobođenje od strane vlasti. Godine 1912. postaje član tajne organizacije Crna ruka, koja je bila usmjerena na borbu protiv austrougarske dominacije. U okviru te organizacije, dobio je obuku i podršku za izvođenje političkog atentata.
Bista Gavrila Principa u Istočnom Sarajevu/Damir Deljo/Oslobođenje Arhiv
Dana 28. juna 1914. godine, tokom posjete Sarajevu, austrougarski prestolonasljednik Franjo Ferdinand i njegova supruga Sofija postali su mete atentata. Prvi pokušaj, bacanjem bombe na kolonu vozila, nije uspio. Kasnije toga dana, gotovo slučajnim susretom u blizini Latinske ćuprije, Princip je iskoristio priliku i iz pištolja pucao na nadvojvodu i njegovu suprugu, usmrtivši ih na licu mjesta. Ovaj čin izazvao je niz diplomatskih ultimatuma i vojnih reakcija, što je u konačnici dovelo do izbijanja globalnog sukoba – Prvog svjetskog rata.
Nakon atentata, Princip je odmah uhapšen. S obzirom na to da je imao manje od 20 godina, prema zakonima Austro-Ugarske nije mogao biti osuđen na smrtnu kaznu. Osuđen je na 20 godina zatvora i upućen u kaznionicu Terezín, na području današnje Češke. Uslovi u zatvoru bili su izuzetno teški, a njegovo već narušeno zdravlje dodatno se pogoršalo. Umro je 28. aprila 1918. godine, nekoliko mjeseci prije završetka rata.
Gavrilo Princip ostaje historijska ličnost čiji je čin imao dalekosežne posljedice po sudbinu Evrope i svijeta. Njegov život, ideje i naslijeđe ostaju predmet različitih interpretacija i debata, i više od jednog stoljeća nakon njegovog posljednjeg daha.
