Svijet na mom dlanu: Od Jerihona do vječnosti
APSURD RATOVANJA: Gradovi se pretvaraju u ruševine, ginu i branitelji i napadači, milioni nevinih preživljavaju najstrašnije trenutke, umiru prijatelji i neprijatelji...
Zaspao sam teško i u nekom čudnom magnovenju, prebirući po brojnim prizorima što su me posljednjih dana zapljusnuli svom silinom, tražeći svoje mjesto u mom srcu. Bilo ih je previše da bih ih sve uspio zanavijek obgrliti i uporno su mi tu noć razbijali san, navirući u moju svijest nekontrolirano i gotovo bahato, u svojim punim dimenzijama, sa svojim istočnjačkim koloritom i oporim egzotičnim mirisima koji su me ispunjavali.
Istodobno, moja svijest nije mogla tek tako da se pomiri sa činjenicom da me noć zatekla u čudnom mjestu - na putu kojim su dohodile karavane svile iz dalekih i tajnovitih njedara mistične Azije, u mjestu gdje se završavao Put tamjana i kahve što je donosio dah sprženih jemenskih planina i legendarnog Kraljevstva kraljice od Sabe; na raskrsnici vremena i prostora - bio sam zarobljen u drevnoj prijestolnici čovječanstva - u Jerihonu!
Samo ljudi koji na pravi način ne sagledavaju prošlost i stvarnost ovdje mogu mirno spavati. Jer stoljeća, jer mileniji, jer prošlost, jer historija i ono što je čak bilo prije nje, ovdje, na ovom mjestu, nenajavljeno ulaze u čovjekovu dušu, naprasno prodiru u njegov krvotok i zanavijek zarobljavaju njegovo srce, čineći ga beznadežno nemoćnim.
Tako, upravo tako, tog dana i te septembarske noći svjesno sam uletio u klopku, postao sam njen sužanj, sve do danas - zarobio me Jerihon!
BIBLIJSKA SJEĆANJA: Možete danas mjesecima krstariti predjelima uokvirenim spornim granicama u kojima se nalaze Palestina i moderni Izrael, možete hoditi od Akabe do Jafe, od El-Kuseime do Galileje i od Gaze do Mrtvog mora, i nalazićete tragove biblijske prošlosti na svakom koraku, ali uskoro će vam postati jasno da je Jerihon neuporediv. Najburniji. Najneobičniji. Najstariji. Kažu - prvi!
Iz zemlje crvene i prežegle, mehke i preplodne, koju zapljuskuju blagodati svete rijeke Jordan - gledaju na vas više od stotinu stoljeća u obličju potamnjelih i spaljenih zidina. Ovdje su bića što su do tada tumarala prostranstvima srednjeg istoka, tvrde arheolozi, prije više od deset hiljada godina podigla prvo naselje i tako prvi put u povijesti čovječanstva postali - urbani ljudi. Zakoračili su u jednu novu eru koja im možda neće donijeti sreću - i kakav paradoks - a hoće razum!
Na milju sjeverozapadno od grada, na čudesnom izvoru u blizini Brda iskušenja, gdje se po biblijskim legendama Isus Navin borio sa Đavolom - uzdiže se prašnjava, ovalna humka. Na arapskom se zove Tell es Sultan i to je položaj starog Jerihona. U blizini vrha humke, koji su ko zna kada podlokale kiše i pješčane oluje, nekad su stajali zidovi koji su, prema Starom zavjetu, pali pred Joshuinim trubama oko 1250. godine prije nove ere.
Tu, zapravo, počinje fantastična priča o jerihonskim trubama, zagonetka koju će istraživači, historičari, filozofi, etnolozi, teolozi i arheolozi (čak i geolozi) rješavati bezuspješno sve do današnjih dana. Ako je vjerovati izblijedjelim i nepouzdanim svjedočanstvima što su se zadržala u raznim oblicima - od mitova do biblijskih sjećanja - debele zidine najstarijeg grada na svijetu, kamene kule i vojne osmatračnice što su okruživale grad, obezbjeđujući miran i spokojan život od spoljnih neprijatelja, nisu izdržale prodorni krik Joshuinih truba - desilo se čudo - i jerihonske su se zidine srušile da bi se prolila silna krv i danima čulo bolno pomaganje majki i ucviljenih sestara.
Historija čovječanstva, od Jerihona do tragične Gaze i Ukrajine, obilježena je nebrojenim neprijateljstvima, sukobima i ratovima koji su izazvali neopisive ljudske patnje i gubitke života. Skoro da nema godine da se na našoj jadnoj planeti nije prolijevala ljudska krv. Ne postoje svjetske statistike, ali je upamćeno da su neki ratovi izazvali čudovišan broj žrtava i ostavili trajne ožiljke. Od Drugog svjetskog rata do drevnih sukoba kao što su mongolska osvajanja, ratovi su oblikovali tok ljudske povijesti. Pogledajmo.
GRAĐANSKI RAT U AMERICI: Američki građanski rat bio je veliki sukob koji se vodio u Sjedinjenim Državama od 1861. do 1865. Vodio se između sjevernih država (Unija) i južnih država (Konfederacija) oko pitanja kao što su ropstvo, prava država, te ekonomske i političke razlike. Bio je to jedan od najsmrtonosnijih sukoba u američkoj historiji, sa oko 620.000 vojnika i civila koji su izgubili živote.
KINESKI GRAĐANSKI RAT: Bio je to sukob između Komunističke partije Kine (KPK) i Nacionalističke partije (Kuomintang ili KMT) od 1927. do 1949. Rat se završio pobjedom KP i uspostavom Narodne Republike Kine pod Mao Zedongovim vodstvom i gubitkom 2,5-6 miliona ljudskih života. Rat je počeo Sjevernom ekspedicijom, vojnom kampanjom koju je pokrenuo KMT da ujedini Kinu pod svojom vlašću. Međutim, KPK je smatrao KMT korumpiranim i neefikasnim i pokrenuo je niz ustanaka protiv KMT-a u ruralnim područjima. KMT je odgovorio kampanjom suzbijanja, što je rezultiralo raširenim nasiljem i gubitkom života.
Tokom Drugog svjetskog rata, KMT i KPK su privremeno obustavili sukob kako bi se ujedinili protiv japanske invazije. Međutim, nakon predaje Japana, građanski rat je nastavljen, a KPK je preuzeo prednost. KMT je pobjegao na Tajvan, gdje je uspostavio zasebnu vladu koja traje do danas. Ovaj građanski rat rezultirao je značajnim društvenim, ekonomskim i političkim promjenama u Kini. Pobjeda KPK dovela je do uspostavljanja socijalističke države i provedbe politika kao što su zemljišna reforma, kolektivizacija i suzbijanje političkog neslaganja. Rat je također imao regionalne i međunarodne implikacije, doprinoseći pogoršanju američko-kineskih odnosa i nastanku hladnog rata.
TAIPING REBELLION: Bio je to veliki građanski rat u Kini koji je trajao od 1850. do 1864. Predvodio ga je Hong Xiuquan, samoproglašeni vođa Nebeskog kraljevstva Taiping, protiv vladajuće dinastije Qing. Pobuna je bila jedan od najsmrtonosnijih sukoba u ljudskoj istoriji, sa procijenjenim brojem mrtvih od 20 do 30 miliona ljudi.
Pobunu Taipinga izazvala je kombinacija faktora, uključujući ekonomske, društvene i vjerske pritužbe. Hong Xiuquan i njegovi sljedbenici bili su pod utjecajem kršćanskih učenja, koje su tumačili kako bi stvorili viziju novog društva zasnovanog na jednakosti i zajedničkom vlasništvu. Pozivali su na uspostavljanje novog kraljevstva zasnovanog na njihovim vjerskim uvjerenjima.
Taiping pobuna je obilježena nasiljem, zvjerstvima i razaranjem. Pobunjenici su zauzeli više većih gradova i osnovali svoj glavni grad u Nanjingu. Međutim, dinastija Qing je vratila kontrolu nad teritorijom, uz pomoć evropskih sila. Pobuna je imala značajne društvene i političke posljedice u Kini. Oslabila je dinastiju Qing, doprinoseći njenom kolapsu i uspostavljanju Republike Kine 1912. Pobuna je također imala trajan uticaj na kinesko društvo, jer je istakla ukorijenjene društvene i ekonomske nejednakosti koje su postojale u zemlji. Procijenjeno je da je smrtno stradalo 20-30 miliona ljudi, što ovaj rat čini jednim od najsmrtonosnijih sukoba u historiji.
RAT ZA KALINGU: Bio je to sukob koji se dogodio 261. g. pr. n. e. u drevnoj Indiji, između Maurya carstva, predvođenog carem Ashokom, i države Kalinga, koja se nalazi u današnjoj Odiši. Rat se završio pobjedom Carstva Maurya. Imao je dubok uticaj na cara Ashoku, koji se odrekao nasilja i prihvatio budizam.
Sukob je pokrenuo Kalingino odbijanjem da se pokori maurjevskoj vlasti i oda počast. Car Ashoka je pokrenuo ogromnu invaziju na Kalingu, koristeći superiornu vojnu taktiku i tehnologiju da porazi vojsku Kalinge. Rat je obilježen intenzivnim nasiljem, sa oko 100.000 do 200.000 ubijenih vojnika i civila. Posljedice rata imale su dubok uticaj na cara Ashoku. Bio je duboko pogođen patnjom kojoj je svjedočio i počeo je dovoditi u pitanje moralnost nasilja i ratovanja. Ashoka se preobratio na budizam i usvojio politiku nenasilja i socijalne pravde, promovišući vjersku toleranciju i ljudska prava.
DRUGI KINESKO-JAPANSKI RAT: Riječ je o velikom sukobu između Kine i Japana od 1937. do 1945. godine. Bio je dio Drugog svjetskog rata i često se smatra jednim od najsmrtonosnijih ratova 20. stoljeća, sa procijenjenom smrću od 20 miliona do 25 miliona. Rat je počeo incidentom na mostu Marka Pola u julu 1937, kada je spor između kineskih i japanskih trupa u Pekingu eskalirao u vojni sukob. Japanci su brzo preuzeli kontrolu nad većim dijelom sjeverne Kine, uključujući velike gradove kao što su Šangaj, Nanjing i Vuhan.
Rat je obilježen brutalnim zločinima japanske vojske, uključujući masakr u Nanjingu 1937. godine, u kojem su stotine hiljada kineskih civila i ratnih zarobljenika ubijene, silovane ili mučene. Rat je također imao značajan utjecaj na globalnu ravnotežu snaga, a ekspanzionističke ambicije Japana doprinijele su usponu militarizma i konačnom izbijanju Drugog svjetskog rata.
Plima rata okrenula se u korist saveznika 1941. nakon što je japanski napad na Pearl Harbor uvukao Sjedinjene Države u sukob. Kineske i savezničke snage pokrenule su seriju ofanziva koje su postepeno potiskivale Japance iz Kine, što je kulminiralo predajom Japana 1945.
PRVI SVJETSKI RAT: Poznat i kao Veliki rat, bio je globalni sukob koji je trajao od 1914. do 1918. Bio je to jedan od najsmrtonosnijih ratova u historiji. Započeo je ubistvom nadvojvode Franca Ferdinanda u Sarajevu 1914. godine. Sukob se vodio između Centralnih sila (uključujući Njemačku, Austro-Ugarsku i Osmansko carstvo) i savezničkih sila (uključujući Francusku, Veliku Britaniju i Rusiju). Rat je obilježen rovovskim ratovanjem, s vojnicima koji su kopali složene sisteme rovova kako bi se zaštitili od neprijateljske vatre. U ratu su također korištene nove tehnologije, kao što su otrovni plin, tenkovi i avioni, što je doprinijelo velikom broju poginulih.
Rat je okončan potpisivanjem Versajskog ugovora 1919, koji je nametnuo velike reparacije Njemačkoj i doveo do značajnih političkih i ekonomskih promjena u Evropi. Rat je također imao dubok uticaj na globalnu ravnotežu snaga, dovodeći do kolapsa imperija i pojave novih nacija. Prvi svjetski rat izazvao 16-20 miliona mrtvih i preko 21 milion ranjenih.
DRUGI SVJETSKI RAT: Bio je to najsmrtonosniji rat u historiji koji je trajao od 1939. do 1945. godine. Procjenjuje se da je kao rezultat imao 70 do 85 miliona mrtvih. Rat je počeo invazijom nacističke Njemačke na Poljsku u septembru 1939, što je potaknulo Veliku Britaniju i Francusku da objave rat Njemačkoj. Tokom rata, Sile osovine (predvođene Njemačkom, Italijom i Japanom) borile su se protiv savezničkih sila (predvođenih Sjedinjenim Državama, Velikom Britanijom i Sovjetskim savezom).
Rat se vodio na više frontova, uključujući Evropu, Afriku i Aziju. Vidjelo se korištenje novih tehnologija, kao što su atomske bombe, radar i mlazni pogon. Pčinjeni su užasni ratni zločini, kao što je holokaust. Plima rata se okrenula u korist saveznika 1942. godine, sa ključnim pobjedama u Sjevernoj Africi i Sovjetskom savezu. Saveznici su pokrenuli niz invazija, uključujući iskrcavanje u Normandiji 1944, što je dovelo do poraza Njemačke 1945. Rat na Pacifiku završio je bacanjem atomskih bombi na japanske gradove Hiroshimu i Nagasaki, što je dovelo do japanskog predati se.
TRIDESETOGODIŠNJI RAT: Trajao je od 1618. do 1648. godine i vodio se u srednjoj Evropi. Bio je to jedan od najsmrtonosnijih ratova u evropskoj historiji, sa oko 8 miliona žrtava, prvenstveno zbog bolesti i gladi. Rat je počeo kao vjerski sukob između protestanata i katolika u Svetom rimskom carstvu. Brzo je eskalirao u veći politički i vojni sukob koji je uključivao i velike sile u Evropi Španiju, Francusku, Švedsku i Dansku. Rat su obilježile brojne bitke, opsade i zvjerstva. Došlo je do široko rasprostranjene upotrebe plaćenika i razvoja novih vojnih tehnologija, kao što su mušket i štuka.
Rat je okončan potpisivanjem Vestfalskog mira 1648. godine. Ugovor je priznao nezavisnost Švajcarske i Nizozemske i dao vjersku toleranciju protestantima u Svetom rimskom carstvu. To je označilo početak nove ere međunarodnih odnosa, jer su države počele međusobno priznavati suverenitet i pregovarati o miru umjesto da se upuštaju u vječne ratove.
DUNGASKA POBUNA: Riječ je o sukob u Kini od 1862. do 1877. koji se vodio između kineske vlade i muslimanske etničke skupine Dungan. Sukob je počeo kao rezultat tenzija između naroda Dungan i kineske vlade, koja je nametnula različite diskriminatorne politike protiv njih. Godine 1862. tenzije su prerasle u otvorenu pobunu. Pripadnici Dungana pokrenuli su seriju napada na kineska naselja u provincijama Shaanxi i Gansu. Pobuna se proširila na druge dijelove Kine.
Sukob je obilježen brojnim borbama i zvjerstvima koje su počinile obje strane. Kineska vlada je na kraju pobijedila, uz pomoć muslimanskih snaga lojalnih vladi. Sukob je službeno okončan 1877. potpisivanjem mirovnog sporazuma između kineske vlade i vođa Dungana.
RUSKI GRAĐANSKI RAT: Riječ je o višegodišnjem sukobu u Rusiji od 1918. do 1922. između novoformirane sovjetske vlade (također poznate kao boljševici) i antisovjetskih grupa, uključujući monarhiste, liberale i nacionaliste. Sukob je počeo nakon što su boljševici, predvođeni Vladimirom Lenjinom, preuzeli kontrolu nad ruskom vladom nakon Ruske revolucije 1917. Boljševicima se suprotstavila koalicija antisovjetskih snaga poznata kao Bijela armija, koju su podržavale Velika Britanija, Francuska i Sjedinjene Države.
Rat se vodio na više frontova, a značajne bitke su se vodile u Sibiru, na Kavkazu i u Ukrajini. Obilježen je zločinima koje su počinile obje strane, uključujući Crveni teror, kampanju nasilja i represije koju je sovjetska vlada provodila protiv svojih protivnika. Boljševici su na kraju izašli kao pobjednici, a Crvena armija je porazila Bijelu armiju 1922. Sovjetski savez je uspostavljen ubrzo nakon toga, što je označilo početak nove ere u ruskoj istoriji. Građanski rat u Rusiji rezultirao je procjenom od 5 do 9 miliona mrtvih.
Šta reći u zaključku?!
Istoriju čovječanstva obilježili su brojni katastrofalni ratovi koji su uzrokovali ogromne ljudske patnje i gubitke života. Iako se broj žrtava u ovim besmislenim sukobima uvelike razlikuje, svi oni služe kao podsjetnik na razorne posljedice nasilja i sukoba. Razumijevanje uzroka ključni je nauk za budućnost.
