Svi ratovi poslije Drugog svjetskog, osim jednog...

Da dovršim ovaj krnji naslov, moram najprije reći ovo. Nekako se brzo skinula iz naših medija jedna vijest od utorka, 18. marta, a u javnosti Amerike i zapadne Evrope nije se za nju ni čulo. Možda zato što ljudski um bar nakratko nastoji da zapostavi ono što teško podnosi. To je bila vijest da je tog dana u izraelskom bombardovanju Gaze izginulo 400 Palestinaca. Među njima oko 130 djece. Četiri stotine, četiri stotine u jednom danu, javljale su vijesti iz Gaze, a ljudi kojima je na srcu solidarnost s palestinskom patnjom govorili: O, Bože, zar se i to može, i to usred ramazana, mjeseca u kojem Palestinci nisu imali čime ni da zaposte, a mnogi ni da prežive.

Može, eto, u Gazi, u kojoj se i danas gine, a meni se još jednom pružila prilika da se upitam: Kako to da su svi ratovi poslije Drugog svjetskog okončani ili bar zaustavljeni mirom ili kompromisom, osim jednog? Onog na Srednjem istoku, za koji je od 7. oktobra 2023. postalo mnogo jasnije da je palestinsko-izraelski, a ne bliskoistočni ili izraelsko-arapski rat.

Serijal koji traje

Evo prvo tih ratova ili međunarodnih oružanih sukoba, u koje se ne računaju građanski ratovi, oslobodilački ustanci od kolonijalne vlasti i velike pobune unutar zemalja, kakvih je bilo na desetine u proteklih osamdeset godina. Prvi je izbio 1948. upravo između arapskih zemalja i tek proglašenog Izraela. Korejski (1950-1953) je prvi u istorijatu svjetskog hladnog rata koji se iz Evrope prenio u Aziju. I danas se Korejci iz dvije Koreje mogu gledati samo kroz dalekovide. Na azijskom jugu je francusko-indokineski rat (1946-1954) obilježio kraj francuskih kolonija po Aziji. Porazio ih je vođa pobunjenih Vijetnamaca Ho Ši Min. Drugi indokineski, ili američko-vijetnamski rat vodio se na prostorima Vijetnama, Laosa i Kambodže od 1955. do pada Sajgona 1975, koji se danas zove po Ho Ši Minu. Još jedan veliki poraz Zapada pred komunizmom koji se spuštao iz Maove Kine.

U međuvremenu, na Mediteranu je 1956. izbila Suecka kriza, u kojoj su britanska i francuska avijacija bezuspješno pokušale da spriječe Maseeovu nacionalizaciju Sueckog kanala. Tamo u Aziji opet ratovi. Kina i Indija su 1962. imale su sukob koji je trajao samo trideset i jedan dan. Odvijao se na visini od preko 4.000 metara, pa je većina stradalih vojnika umrla od smrzavanja. Tri puta su Indija i Pakistan (1965,1971. i 1999.) ulazili u rat za pokrajinu Kašmir, oko koje se njeni žitelji, muslimani i Hindusi, nisu mogli dogovoriti s Britancima prilikom podjele indijskog potkontinenta 1947. godine.

Imali su tako običaj bivši evropski kolonizatori, posebno Britanci i Francuzi, da prilikom povlačenja ostave neriješen spor ili kamen spoticanja o kojem su se sporile, pa i ratovale oslobođene zemlje. O nesretnoj sudbini Kašmira, po veličini samo kao kap tinte na mapi Azije, pisao je Salman Rushdie u romanu “Djeca ponoći”. Jedan od najbizarnijih postkolonijalnih ratova u prošlom vijeku bio je Falklandski rat Velike Britanije i Argentine za ostrvca na jugu Atlantika, udaljena 13.000 kilometara od Londona, a pet stotina od argentinske obale. Trajao je od marta do juna 1983. Argentina je izgubila rat, ali i danas smatra da su ostrva njena teritorija.

Bio je to jedini oružani sukob u Latinskoj Americi. Ali ih je zato bilo po Aziji, širem Srednjem istoku, pa i naših balkanskih. Prvi, ili rusko-afganistanski rat (1979-1989) doprinio je finalnom porazu sovjetske Rusije. Iračko-iranskim (1980-1988) nije poražena iranska islamska revolucija. U dva zalivska rata (1990-1991) Sadamov Irak nije uspio da se proširi na Kuvajt. U ratovima na zgarištu bivše Jugoslavije od 1991-1999. nastajalo je sedam novih država. Drugi afganistanski rat (2001-2014) samo je učvrstio vlast talibanskog pomračenja islama. Američki rat u Iraku (2003-2010) samo je pomogao pojavi od talibana još mračnije Islamske države. Zalivska koalicija predvođena Saudijcima nije (2015-2021) pokorila Jemen.

Tu smo već na užem Srednjem istoku na kojem se od sredine prošlog vijeka vodila serija ratova, kao nekadašnji dugi ratovi na evropskom kontinentu. Poslije prvog arapsko-izraelskog, bila su još dva velika. Junski 1967. i Yomkipurski 1973. Bilo ih je između dva Jemena, između Iraka i Irana, zalivskih ratova. Svi su ti sukobi, kao i usputni politički pokreti i preokreti panarapskog nacionalizma, pa i unutrašnji vojni udari, povezivani s Palestinom i Izraelom, kao motivom za pokretanje i podršku masa. Stavljani su pod istu kapu bliskoistočne krize. Samo su se prvi, 1948, i Junski 1967, neposredno ticali Palestinaca, koji ih nazivaju svojom prvom i drugom Nakbom, katastrofom. Svi su završeni ili prekinuti, ali trajnog mira na Srednjem istoku nema dok se ne okonča rat Izraela i Palestinaca koji u raznim formama traje duže od onog stogodišnjeg u Evropi između Engleza i Francuza.

Ima raznih odgovora na pitanje između koga se vodi, kakav je to rat i zašto se neće okončati za možda još stotinu godina. Svodeći polako i vlastito bavljenje tim sukobom koje traje preko pola vijeka, pokušavam poredati svoje bar ovlašne odgovore.

Prvo, rat za Palestinu, ovakav kakav se razbuktao od 7. oktobra 2023. godine, vodi se između Izraela i Palestinaca, a ne između Izraela i Hamasa. Nije ni između Izraela i Arapa, pošto su arapske zemlje koje su ulazile u ratove s izraelskom državom vraćale svoje okupirane teritorije, a Palestince ostavljale da se za svoje bore sami. Sklapani su mirovni sporazumi, a u raznim formama nastavljan rat između Izraela i Palestinaca. Nije ni rat između Palestinaca i Jevreja. Čak ne ni svih izraelskih Jevreja, iako ih većina, pa i svjetskih, podržava genocidni rat u Gazi i etničko čišćenje Palestinaca s preostalih palestinskih teritorija.

Drugo, ovo je rat za teritorije istorijske Palestine. S tim što Palestinu većina izraelskih Jevreja ne priznaju ni kao geografsku odrednicu nastalu u rimsko doba, nego kao biblijsku Judeju i Samariju. A arapski palestinski narod, koji je vijekovima živio na tlu te Palestine, zadovoljio bi se njenim manjim dijelom koji su im Ujedinjene nacije dodijelile 1947. godine. Izrael im otkida komad po komad okupacijom i etničkim čišćenjem, za koje Ilan Pappé, izraelski istoričar, predvodnik izraelskih anticionističkih intelektualaca, koji je zbog svojih stavova bio prisiljen emigrirati u Britaniju, dalje razrađuje termin kolonijalizam naseljenika, o kojem su palestinski naučnici pisali prije pola vijeka. U obraćanju jednom skupu u Londonu, nekoliko mjeseci poslije invazije Gaze, on kaže da se radi o klasičnom kolonijalnom projektu, “sličnom pokretu Europljana koji su stvorili Sjedinjene Američke Države, Kanadu, Australiju, Novi Zeland i Južnu Afriku”. On smatra “da nam ta ideja pomaže da puno bolje razumijemo prirodu cionističkog projekta u Palestini od kraja 19. vijeka do danas i daje nam ideju šta možemo očekivati ​​u budućnosti”. I Hannes Swoboda, predsjednik Međunarodnog instituta za mir (IP) i bivši član Evropskog parlamenta, u analizi za ljubljanski IFIMES kaže da je izraelski kolonijalizam, pod pokroviteljstvom Amerike i mnogih evropskih zemalja, snažno prisutan i da napreduje.

Ukratko, za taj rat bi se moglo reći - Što više izraela, to manje Palestine.

Ovako se Izrael širio, a sužavao prostor istorijske Palestine koji je po Rezoluciji UN-a iz 1947. trebalo da pripadne palestinskoj državi

Treće, na pitanje - pa zašto ne stane niti se nazire skori kraj izraelsko-palestinskom ratu, moglo bi se odgovoriti: zato što je to simbioza cionizma, koji je invazijom Gaze izbio u svom izvornom obliku, i američkog kapitalizma koji je na Srednjem istoku našao energetske izvore razvoja SAD-a kao vodeće svjetske sile i ekonomije. Kako se u biologiji kaže za biljke, to je simbioza koja se uspješno hrani i funkcionira od susreta predsjednika Roosevelta sa saudijskim kraljem Ibn Saudom, u Sueckom kanalu 14. februara 1945. i, tri godine i tri mjeseca kasnije, Trumanovog priznanja izraelske države, na koje je pristao suprotno savjetima svoje diplomatije i protivljenju generalnog sekretara UN-a. Tako su ugrađeni temelji u ono što se naziva američkim strateškim interesima na Srednjem istoku - u naftu, koja je postala pokretač svjetske industrije.

Sve do Gaze poslije 7. oktobra 2023. uzdržavao sam se od izjednačavanja Izraela i cionizma, onako kako u Iranu od pobjede islamske revolucije nikad ne kažu da je to izraelska država nego cionistička tvorevina. Mogao sam se pozivati na osudu naseljavanja Jevreja u Palestinu filozofa i nobelovca Bertranda Russella, kao i većine Jevreja nobelovaca, ili rezoluciju Generalne skupštine UN-a o cionizmu, kao obliku rasizma, čije izglasavanje nije uspio da spriječi predsjednik Jevrejskog kongresa Nahum Goldman posjetom Josipu Brozu Titu u Bugojnu. Ono što Izrael čini u Gazi prevazišlo je sve njegove oznake, poput agresora, okupatora, aparthejda, sve do osude genocida u Gazi haškog Međunarodnog suda pravde. A niko nije ubojitije opisao šta rade Izraelci Palestincima kao izraelski liberalni žurnalista Gideon Levy. On je još 2015, nakon jedne od invazija Gaze, rekao o dehumanizaciji Palestinaca: “Gotovo niko se ne odnosi prema Palestincima kao ljudskim bićima kao mi u Izraelu. Jednom sam napisao da tretiramo Palestince kao životinje, pa dobio mnoštvo protestnih pisama udruženja za zaštitu životinja.”

Nakon toga je Gideon Levy uskliknuo: “Opravdano!!” A zašto? Zato što je dotakao suštinski motiv i cilj cionističkog projekta naseljavanja Palestine, okupacije i aneksije Judeje i Samarije, ako ne i širenje dalje, po biblijski, od Nila do Eufrata. “Većina Izraelaca, ako ne i svi, duboko vjeruje da smo odabran narod i da imamo pravo na okupaciju Palestine”, kaže, pa zaključuje: “Bilo je okupacija u povijesti, i dužih, iako Izrael drži rekord, ali nije bilo nijedne u kojoj okupator sebe predstavlja kao žrtvu, i to jedinu žrtvu.” Ono o odabranom narodu Jevreji ponavljaju vijekovima, jer ih je takvim proglasio Mojsije. Tako piše u Starom zavjetu, a koliko sam kroz njih prolazio, nijedna sveta knjiga drugih vjera osim judaizma nije svoje privrženike proglašavala odabranim među drugim narodima, niti im je dozvoljavala da im čine tolika zla.

Ako nije odabran, jevrejski narod jeste obdaren i zaslužio je da ima svoju državu, kao i drugi narodi. Ali ne da je širi progonom i eliminacijom drugog naroda. Možda to nije bila namjera svih osnivača cionizma, koji su većinom bili sekularni i nevjernici, da toliko zloupotrebljavaju biblijske spise. Ali jeste da se sve do danas njihovi nasljednici zaklanjaju iza žrtve koju su podnijeli u Holokaustu, koji je bio presudni motiv globalnog priznanja izraelske države na tlu Palestine i imuniteta od progona, aparthejda, dehumanizacije palestinskog naroda.

Takav cionistički projekat, međutim, ne bi doživio ni državu, a ni međunarodni imunitet za okupaciju palestinskih teritorija da nije iza njega stala Amerika. Skrivao se iza, u SAD-u vladajuće, a u Evropi ustaljene “vizije Izraela kao blistave demokratije u moru arapske i muslimanske autokratije”, kako piše časopis američke ljevice Jacobin. Kad je i američka industrija postala zavisna od arapske nafte, pogotovo poslije pada iranske dinastije Pahlavi, Izrael je Amerikancima postao najvažniji regionalni oslonac, pa su mu opraštali sve što je činio da bi spriječio formiranje palestinske države, a širio svoju. Da bi umirili arapske zemlje iz kojih su izvlačili naftu, SAD su djelimično pomagale i palestinski oslobodilački pokret, posebno poslije Arafatovog priznanja Izraela i mirovnih sporazuma u Oslu početkom 1990-ih godina. U UN-u su, međutim, glasale protiv svih rezolucija kojima se osuđivao Izrael.

310 milijardi dolara

Izrael je, jednostavno, sve do danas, ostao isturena američka savezna država u čiji je razvoj uloženo više nego u neke svoje sopstvene. Benjamin Netanyahu u američkom Kongresu doživljava više ovacija nego mnogi predsjednici. Predsjednik Joe Biden je otišao najdalje od svih američkih predsjednika. Za cionizam je rekao da “čovjek ne mora biti Jevrej da bi postao cionista”. Izrael takođe ima podršku većine američkih Jevreja, kao i evangelističkih kršćanskih krugova, iako su zbog zločina u Gazi hiljade studenata izišli na proteste. Svaki mig protesta i kritike Izraela tamo se proglašava antisemitizmom.

A šta da se tek kaže o ekonomskoj i vojnoj pomoći Izraelu kakvu Amerika nije dala nijednoj drugoj zemlji poslije Drugog svjetskog rata? Tvrdi se da je od osnivanja ekonomska pomoć, usklađena s inflacijom, iznosila najmanje 310 milijardi dolara. Vojna pomoć iznosi godišnje 3,3 milijarde kao grant, pa nije čudo što je državni sekretar Alexander Haig jednom rekao: “Izrael je najveći američki nosač aviona i najveći na svijetu koji ne može biti potopljen. Ne nosi nijednog američkog vojnika, a lociran je u regiji radi američke nacionalne sigurnosti.”

Kad smo kod dolara, računa se da su od pedeset milijardera u SAD-u i svijetu, deset Jevreji. U Americi se 1,4 posto stanovnika pišu kao Jevreji. Otuda nije teško ustvrditi da Jevreji vladaju američkim kapitalom. A kapital kapitalizmom, ne samo američkim.

Na kraju, u nadi da sam bio bar blizu odgovora na pitanje zašto od svih ratova poslije Drugog svjetskog nema kraja samo ovom između Izraela i Palestinaca. Ne može se ni približno predvidjeti šta nosi budućnost. Bez obzira na to šta predsjednik Trump smjera Palestincima, ni Amerika neće dugo biti po njegovom prva u svijetu. Izraelu, ako ostane ovakav kakav je danas, ne piše se dobro ni u Starom zavjetu. Palestinci ne bježe čak ni iz Gaze, uprkos dehumanizaciji kojoj su izloženi, a na tlu istorijske Palestine ih već ima koliko i Jevreja.

Da dodam nešto iz ove naše profesije obavještavanja javnosti o genocidu u Gazi. Malo se šta o tome, kao i o suštini palestinsko-izraelskog sukoba, pušta u javnost, ne samo Amerike, u kojoj glavne medijske kuće drže Jevreji, nego i cijele zapadne hemisfere. A mnogo prešućuje. Ne javlja se, ili odmah skida s medijske trake, kao onih četiri stotine palestinskih žrtava u samo jednom danu prošlog marta. Tako je bilo od palestinske Nakbe 1948. Američki Palestinac Edward Said, autor znamenitog “Orijentalizma”, koji je s pjesnikom Mahmudom Dervišom sastavljao Deklaraciju o nezavisnoj Palestini 1988, napisao je: “Upravo zato što je cionizam bio tako zadivljujuće uspješan u dovođenju Jevreja u Palestinu i izgradnji nacije za njih, svijet se nije zabrinuo zbog onoga što je taj pothvat značio u kontekstu gubitka, raseljavanja i katastrofe za palestinske starosjedioce.” Još 1966. godine Bertand Russell je osnovao Russellov sud kršenja ljudskih prava Palestinaca. O cilju tog suda, koji je nakon njegove smrti vodio Titov biograf, Gačanin Vladimir Dedijer, je rekao: “Neka ovaj sud spriječi zločin šutnje.”