Srbija - demonska replika Rusije: Može li se pisati srpska poezija poslije Srebrenice?

Pred nama je jedna rijetka i najrjeđa, utoliko i predominantna knjiga. Ali ne manje i jedan presurovi, uzalud neželjeni - istorijski zaključak. Ne, naravno, zato što je ni zaključak ni istorija; već zato što je i najneoborivije - brutal na stvarnost.

Naša stvarnost.

Knjiga - najcrnji mogućni bilans srpskog “gliba i krvi” (kako je detektovao “ukleti neimar” Bogdan Bogdanović). Istorijski ishod u koji je nemilice i opskurno udavljeno pet-šest Srbija, dva vijeka i dvije Jugoslavije, bezmalo 10-ak generacija, nekoliko miliona ljudskih života, arhipelazi mladosti, ideala, snova… S kulminacijom kumulativne velikosrpske mizerije i galaksije zločina od upravo - juče. A traje i - danas. I pretrajavaće i - sjutra.

Knjiga iznad knjige.

Ona je to i zato što kao da je nije pisao njen nadmoćni autor - istoričar Latinka Perović - već kao da su epohalni junaci knjige ispisivali svog izabranog autora. U kolektivnom, srpskom autoportretu bez pandana srećnog i jedinstvenog prožimanja neokrnjene, poznate naučnosti i akribičnosti, a visoko dosegnute, istoriografski nepoznate romanesknosti.

Knjiga koja je monumentalni misaoni spomenik Srbiji. Ali nažalost - nadgrobni.

Ruvarci i - rovarci

O ovoj međaškoj knjizi Latinke Perović govoriti/pisati relativno je i lako, a istovremeno gotovo i - nemoguće. Zato što je u samoj knjizi sve misaono i činjenički jasno, dok je u njenom tematskom i aktuelnom ambijentu sve - krivotvoreno. Kad je svaki ruvarac - rovarac!

Ova knjiga svakako nije mogla biti autorski planirana, jer su njeni neumoljivi “planeri” iracionalni veliko/srpski agresorski ratovi posljednje decenije 20. vijeka, u čijoj je apsurdnosti i čudovišnosti i ova knjiga “od korica do korica”.

U knjizi Latinke Perović postavljeni su sučelice noseći stubovi “istorijske srpske kontroverze” - reprezentovani preko 13 lakmusnih portreta njenih savremenih protagonista - a najjezgrovitije definisane posthumnim naslovom Olge Popović Obradović: kakva ili kolika država (Srbija). Direktnije, da li nacionalno kolektivistička svesrpska država, odnosno Velika Srbija (pa i kao srpski supstitut Jugoslavija) - sa osloncem na isto takvu “narodnu državu” i mamutsku Rusiju - ili realna, matična Srbija kao liberalna država slobodnog pojedinca i vladavine prava, po uzoru zapadnoevropskih demokratskih ustanova i veličinom sličnih zapadnoevropskih država.

Od sredine 19. vijeka tamo je nepomirljiva linija razgraničenja - pa i žestokih sukobljavanja - u glavnom toku srpske političke misli, tako i u koracima i raskoracima moderne srpske države. S dužnim i najvažnijim upozorenjem da je socijalističko/radikalski, u osnovi imperijalni pledoaje za Veliku Srbiju bio kudikamo dominantniji i - dominantan. Kao takav u prvoj, monarhističkoj Jugoslaviji i - realizovan. I u drugoj, socijalističkoj Jugoslaviji, istina djelimično, centralistički prikriveno očuvan… Sve do memorandumskog, zaumnog pokušaja svoje pune, optimalne obnove. Kao i svog, najzad, Ćosić/Milošević zločinačkog i sramotnog, u etničkom čišćenju i genocidu srpskog sloma.

Korijeni i “Koreni”.

Bezgrešni Svetozar Marković

Na ovom mjestu i bitno novo: Latinka Perović je prva dirnula u ikonu koja se zove Svetozar Marković. Budući da je Svetozar Marković odbacivao “legitimističko rešenje srpskog pitanja stvaranjem Velike Srbije”, cio odium i liberalno/srpski i nesrpski adresovan je njegovom saradniku, potom gotovo pola vijeka državno odlučujućem Nikoli Pašiću.

Domanovićev “Vođa”.

Ovdje, Latinka Perović upućuje da bi se i kod “bezgrešnog” Svetozara Markovića moglo pronaći ponešto i od znane, da se baš ne kaže miloševićevske “moderne federacije”.

Kako je i Zoran Đinđić s čuđenjem zapazio Desimiru Tošiću: “… Srbi su istovremeno i socijalisti i nacionalisti!”

A nezaobilazno, da je Svetozar Marković zadužio i tezom o “zaostalosti kao prednosti” (srpskoj), što je uz nužnost srpske nacionalne laži temeljno teorijsko uporište i mrtvozornog pročelnika ove knjige, moravskog Rozenberga ili radikalskog “oca nacije” Dobrice Ćosića.

Kobne zabasalosti “u tuđem veku”.

Latinka Perović navodi i dalekosežni alarm Milana Piroćanca:

“… S duhom vremena ne vodi se šala”.

Naprotiv… Izdajnici!

Desna strana Slobodana Jovanovića

U bliskom istorijskom i idejnom kontekstu - u tome i s Markovićevom replikom socijalističkom Zapadu snopom “ruskih revolucionarnih ideja sredinom šezdesetih godina” 19. vijeka, obilato natopljenoj i ruskim narodnjaštvom - Latinka Perović je ovom voluminoznom knjigom (doduše, i svojim cjelokupnim djelom) u srpskoj istoriografiji nadomjestila bolnu i simptomatičnu prazninu:

O ključnoj povezanosti, čak ukorijenjenosti srpskih socijalista druge polovine 19. vijeka - ali i njihovih ideoloških potomaka sve do naših dana - u rusku revolucionarnu (i terorističku), izrikom antizapadnu tradiciju.

Srpska uronjenost u tradiciju “neponavljanja puta”, liberalnog i zapadnoevropskog, iz čije će tame ruski grunuti ni manje, ni više nego boljševička Oktobarska revolucija. A na periferiji, lokalno, u srpskoj narodnoj volji politički i kulturno cementirati, trajno repetirati kvasac reproduktivnog zločina made in “ujedinjenje ili smrt”.

Time primarno - smrt.

Sa svim mračnim i još patološkijim varijetetima - kako prema pojedincima, tako i prema cijelim narodima - za vijek u srpskoj krvavoj kružnici:

Od oficirskog masakra posljednjih, prozapadnih Obrenovića (1903) do državnog ubistva liberalnog, prozapadnog premijera Zorana Đinđića (2003).

Pristup kojim je Latinka Perović demonstrirala ne samo i skrajnutost i “bezumnu veličinu” odgovora već i lucidnost metodološke dimenzije totalne istorije:

Kako su bez razlike opjevani oslobodilački barjaci Prvog srpskog ustanka (Krleža), ali i zastava istorijskog, bez premca srpskog antifašizma Neretve i Sutjeske (Vladimir Nazor), mogli skončati, nepovratno se srozati u srpskom nacizmu (Radomir Konstantinović) i Vukovara i Sarajeva i Srebrenice (1991-1995), kao i puzajućeg genocida (Dimitrije Tucović) nad kosovskim Albancima još od 1912!?

U simboličkoj ravni:

Ako je Slobodan Jovanović klasično napisao desnu stranu moderne srpske istorije, Latinka Perović je totalno dopisala njenu zaobiđenu, nedostajuću lijevu stranu.

I nimalo na čast ni ljevice.

“Antisovjetske” opomene Koče Popovića i Marka Nikezića

Nije poenta, međutim, u priznanju Latinki Perović i za iznimni otkrivalački domet njenih izučavanja, koliko da tim dometom dijagnoza ratne, velikosrpske krajnje konsenkvence - međunarodno poražena i osramoćena četničko/informbiroovska Srbija još je teža i još “bolesnija”. A posljedice gotovo sizifovski - neotklonjive. Naime, naučnom referencom Latinke Perović ispostavlja se da srpska reminiscencija Rusije nije kolokvijalna i benigna, ona folklorna i tradicionalistička, himnički slovenska i panslovenska, već disajno dubinska: U srpskoj nacionalnoj svijesti hemijski kristalizovana kao idejna i ideološka, kao pupčana i organska. Mentalitetska, ali i mentalna. Krvna, ali i rodoskrvna.

Najposlije i kao - neraskidiva.

Hemija - invalidne amputacije oksigena katarze.

Time se Srbija ruski motiviše i deklariše kao “glavni narod” na Balkanu, a zapravo instalira kao rusko/azijatski instrument u Evropi. I još pogubnije, time se Srbija, njenom inercijom i srpski narod, agresorski legitimiše kao antiintegracijski činilac, što Srbiju permanentno survava u sukobe i ratove sa svima oko sebe, pa i u sukobe unutarsrpske i unutar same Srbije.

Takva infektivna srpska “radijacija Rusije” nije mogla da ne bude i faktor, dugoročni faktor rastakanja i ratnog razaranja državnog maksimuma “Titove Jugoslavije”. Iako je prvih ratnih godina Latinka Perović tačno odredila da je “Jugoslavija poražena iznutra”, nije u koliziji s davnom, proročkom opaskom Koče Popovića:

“Hruščov nas je pomirenjem praktično uništio.”

Od tada i rusko, po indexu, razvrstavanje i intrigiranje jugoslovenskog vođstva (i srpskog), na prosovjete i antisovjete. I kad je na čelo “antisovjeta” prikovan Milovan Đilas. Niti je jedan od vodećih “antisovjeta” Marko Nikezić još i aprila 1969. javno, dakle namjerno dostupno i Rusima, slučajno isticao:

“…U ovoj fazi naše borbe protiv Kominforma” (…).

Dvije decenije (i godinu više) poslije formalnog Kominforma/Informbiroa! (1948).

Mraz dolazi iz Kremlja (Mlinarž).

Ruski vetto na - Srbiju

Ni avgusta 1968. nije se srpski i jugoslovenski prolomio otpor samo zbog puke sovjetsko/ruske okupacije Čehoslovačke - i onako je Čehoslovačka, uostalom, odavno varšavski bila okupirana (a, sad, tenkova malo više…) - nego zato što su okupacijom Čehoslovačke, ustvari, bili zapečaćeni izgledi reformskih, znači i liberalnih inicijativa, tada životno neophodnih i Srbiji i Jugoslaviji. Kao što - osim na štandu gubernijske politike - nije Rusija ni sada stavila vetto na britansku rezoluciju o srpskom genocidu u Srebrenici (jul 1995), već je Rusija time sarkastično (po srpskoj zamolnici!) zabravila vetto na evropsku budućnost Srbije.

I inače, glavna karakteristika srpske radikalske politike: da se najslabije vidi (ili odbija da se vidi) ono što je - najočiglednije.

Umjesto, kako se voli reći “suočavanja s prošlošću” (a u boljoj kulturi reklo bi se - denacifikacija), ruski vetto Srbiju potpomaže jedino u naknadnom zločinu, a to će reći u - identifikaciji sa zločinom.

Srbinje.

Kao da se bez utvrđivanja (i priznanja) karaktera srpskih agresorskih ratova može postići karakter - neagresorskog mira. I neagresivnog pomirenja.

Kad se dželati promiču u - žrtve.

Što veća gomila zločina, to manje - stida. I cinični viškovi - bestidnosti.

Politički reakcionar, građanin Dostojevski sigurno ne bi odobrio istoimenom književniku kad je napisao:

“Rusija je igra prirode, ne razuma.”

A Srbija?

S tim upitom zaklopio sam ovu beznadežnu knjigu. Ili knjigu samrtne beznadežnosti. I pustinjske.

Kad čak ni ovolika i ovakva, čak ni očigledna planina istorijskog beščašća nije razlog za - triježnjenje.

Stvarno, može li se pisati srpska poezija poslije - Srebrenice.