Katedrala Notre-Dame za džamiju u Kordobi

Mezquita na španjolskom znači džamija. Jedna od najpoznatijih je Mezquita de Córdoba, amblem Andaluzije, poznata i po nazivu džamija-katedrala. U Španjolskoj je od 1882. klasificirana kao mjesto od kulturnog interesa, a na listu Svjetske kulturne baštine UNESCO je upisana 1984.

Nekadašnji rimski hram i poslije kršćanska bazilika, 786. godine je postao džamija, svjedok prisustva muslimana u Španjolskoj od VIII stoljeća, sve do 29. juna 1236, kad je posvećena kao katedrala.

Ovaj spomenik umjetnosti Omejida, neprevaziđenog oblika, Abd-Al-Rahman Prvi i njegovi nasljednici su proširivali, tako da je sa 23.000 m² postala najveća džamija nakon one u Meki. Danas mjeri 180m dužine sa 130m širine, ima 19 lađa i preko 850 stubova od mramora i jaspisa, sa antičkim i ranokršćanskim kapitelima različitih stilova, koji tvore heterogenu cjelinu, po kojoj je nadaleko poznata u svijetu.

Mezquita, Kordoba

Mezquita je ponovno postala crkva u vrijeme Reconquiste, koju je vodio Ferdinand III Kastiljanski. Od tada je katedrala biskupije Kordoba, ali se zove džamija. Ulaz u Mezquitu se danas plaća 13 eura. Godišnje je u prosjeku posjeti 2 milijuna ljudi.

Slike plamena Mezquite uveče u petak, 8. avgusta ove godine, podsjetile su na katastrofu katedrale Notre-Dame u Parisu 2019.

Sajt katoličkog dnevnog lista La Croix (Križ, tiraž preko 81.000 primjeraka) je 9. avgusta prenio: “Spektakularni snimci objavljeni na društvenim mrežama pokazali su narandžasti plamen i dim koji je kuljao sa najviših zidova spomenika, posebno iznad vrata San José (na južnoj strani džamije), koja vode u unutarnjost i čuveni patio sa stablima narandži.” (Op.p: Ovaj patio se smatra najstarijim “živim” vrtom u Europi. Datira iz vremena prvih radova na džamiji 784, koje je poduzeo Abd al-Rahman). Požar je izbio u samom srcu građevine, a Mezquita, simboličan i jedinstven prostor, gdje se islam i kršćanstvo susreću u savršenom ovozemaljskom skladu, izbjegla je najgoru sudbinu.

Požar u džamiji, Kordoba, 8. avgusta 2025./SCREENSHOT

La Croix je naveo da je “požar izbio u središnjoj kapeli, koja se nalazi u zoni zvanoj Almanzor (Op.p: od arapskog Al-Mansur), prije nego se proširio na dio svoda krovova, iznad prostora sa onih 850 stubova, ali ne i dalje. Uprava džamije-katedrale je u toj kapeli držala skladište opreme za održavanje i čišćenje i audio-vizualnog materijala. Prema dnevnom listu ABC i drugim medijima na mjestu požara se zapalila mehanička metla”.

Francuski dnevni list Le Figaro je 12. avgusta objavio tekst pod naslovom: “Kako je džamiju u Kordobi od plamena spasilo iskustvo katedrale Notre-Dame.”

Nesretno prouzrokovan požar je savladan nakon dva sata: dovoljno da svakog prosječnog čovjeka od crnog dima obuhvati zebnja.

Vatra je progutala 2% spomenika, ali na svu sreću, u arhitekturalnom smislu, ne najdragocjenijih. Procijenjeno je da će cijena popravke i restauracije iznositi oko 1 milijun eura.

Unutrašnjost Mezquite

Razmjere katastrofe u Parisu 2019. su navele Biskupsku konferenciju da pripremi protokol za postupanje u slučaju požara. Prvi put je taj plan za sprječavanje požara aktiviran u Kordobi za džamiju-katedralu, naziv kojeg Biskupija koristi za instituciju koja je po arhitekturi i u narodnom jeziku džamija, a prema zakonu i liturgiji katedrala. Dekan katedrale Joaquin Alberto Nieva je medijima prenio da je sustav otkrivanja požara besprijekorno funkcionirao. Čuvar, koji je na dužnosti u vrijeme kad je Mezquita zatvorena za posjetitelje, “u 21h11 i 33 sekunde je aktivirao protokol samozaštite i spašavanja imovine. Poziv za pomoć u urgentnim situacijama registriran je u 21h12 i 37 sekundi”.

Dokument od 300 stranica za postupanje u sličnim situacijama je završen 2020. Nakon požara u Notre-Dameu Biskupija Kordoba je angažirala dvoje arhitekata da revidiraju plan prevencije rizika koji je bio star 20 godina. Smatralo se da je katastrofa poput one u Parisu u Kordobi bila malo vjerojatna, zahvaljujući antipožarnom sustavu koji funkcionira 24h/24. Postavljeni su različiti senzori permanentno povezani sa dvjema centralama za otkrivanje požara i kontrolnom salom. Cilj je rano i brzo otkrivanje svake vrste požara. Senzori su raspoređeni u različite dvorane, krovove, orgulje, kapitularnu salu, kulu i prostoriju u kojoj su električne metle - tamo, gdje prema aktualnim rezultatima istrage, nadležni organi smatraju da je požar izbio, izazvan kratkim spojem na jednom od strojeva. Senzori su različitih tipova, uključujući i optičke toplotne detektore koji prepoznaju požar u radijusu od 20m. Kvalitet zraka se analizira kroz mrežu cijevi i preko temperature, da bi se zabilježilo eventualno pregrijavanje, koje može prethoditi požaru. U Mezquiti je raspoređeno i 75 aparata za gašenje požara.

Mihrab nekadašnje džamije u Kordobi

Reakcija je bila munjevita. A vatrogasci su u 1h ujutro morali probiti krov kako bi ohladili grede Kapele Svetog Duha, da bi spriječili novi požar. Činjenica da je u susjednoj kapeli, u kojoj je izbio plamen, pohranjena oprema i odloženi strojevi za čišćenje, bila je na udaru svih kritika.

Oglasila se Platforma Mezquita-Catedral, navodeći da godinama upozoravaju da prostori spomenika svjetske baštine ne smiju biti korišteni kao magazini i skladište, što je ozbiljan propust u prevenciji rizika. Platforma Mezquita-Catedral je organizacija koja se protivi da Katolička crkva upravlja spomenikom.

Dekan Katedrale Joaquin Alberto Nieva je na konferenciji za tisak, koja je uslijedila 9. avgusta, najavio da će Kordoba na jesen, na temelju iskustava iz Notre-Damea, uspostaviti jedan od najsuvremenijih sustava na svijetu za gašenje požara raspršivanjem vode, koji je implementiran u Parisu.