Historijski NATO-samit u Haagu: SAD i Evropa uskladile bezbjednosnu politiku
Rezultatima samita u Haagu svi su na koncu bili zadovoljni/NATO
Kao što smo proteklih sedmica u više navrata pisali, netom završeni NATO-samit u Haagu pokazao se istorijskim, jer je otklonio nedoumice oko eventualnog američkog povlačenja iz Evrope.
Da bi se stvari pravilno razumjele, važno je znati da nedoumice u odnosima između SAD-a i Evrope nisu nastale dolaskom Donalda Trumpa na čelo Amerike.
Socijalni programi
Nedoumice su počele, kao što je to nedavno u intervjuu za New York Times priznao i Mark Rutte, generalni sekretar NATO-a, ne samo mnogo prije Trumpa nego i mnogo prije završetka hladnog rata jer Evropa nije željela izdvajati više za odbranu, oslanjajući se na snagu SAD-a. SAD su, iz straha da bi sovjetski komunizam mogao prevladati u cijeloj Evropi, prvo aktivirale program ekonomske pomoći i podrške ekonomskom ujedinjavanju Zapadne Evrope, a onda su i organizovale vojnu alijansu - NATO kao vojnu komponentu sprečavanja eventualne sovjetske invazije na zapadni dio evropskog kontinenta, odnosno širenje komunizma. Međutim, Evropljani su od početka dali prioritet ekonomskoj komponenti nauštrb vojne, što je barem u prve dvije decenije bilo razumljivo s obzirom na to da je Evropa u Drugom svjetskom ratu bila potpuno uništena. Vremenom, američka frustracija je rasla, jer je smatrano da Amerika praktično jedina ulaže u odbranu evropskog kontinenta, dok Evropljani novac umjesto na odbrambene sposobnosti usmjeravaju u socijalne programe, oslanjajući se na američki vojni budžet i resurse.
Da su Evropljani stali na tome, to bi već bio dovoljno veliki razlog za američku frustraciju, ali Evropljani su otišli i dalje, jer su 70-ih godina otvorili poslovne aranžmane sa Sovjetskim savezom, posebno u segmentu energetike. Da budemo pošteni, evropska logika nije bila potpuno neracionalna: Smatralo se da će ekonomsko povezivanje Evrope i Rusije smanjiti tenzije, što će posljedično dovesti do smanjenja vojnih izdataka za sve, uključujući i Ameriku. Istorija je, pak, pokazala da su Amerikanci bili u pravu – oni su smatrali da će SSSR iskoristiti novac dobijen od Evropljana za jačanje vlastitih vojnih kapaciteta, što će posljedično dovesti do većih, a ne manjih vojnih izdataka unutar NATO-a. Istorija se ponovila i s postsovjetskom Rusijom, kada je posebno Njemačka, ali ne samo ona, smatrala da će trgovina ruskim gasom demotivisati eventualne agresivne akcije Rusije prema evropskom kontinentu kroz čuveni njemački moto “Wandel durch Handel”, odnosno “Promjena kroz trgovinu”, koju su u Njemačkoj promovisali političari koji su željeli približavanje Evrope Rusiji, poznati pod terminom “Versteher”, ili “Oni koji razumiju”.
Mada su svi američki predsjednici manje ili više javno negodovali zbog evropskog pristupa odbrani, Trump je bio prvi koji je rekao ono što su svi prije njega glasno mislili – ako Evropa ne poveća izdvajanja za odbranu, ne može računati na američku zaštitu. Danas sve najvažnije njemačke stranke – i konzervativci i socijaldemokrate, zeleni i liberali, smatraju da je ta politika bila greška. Pomalo ironično, danas Versteher politiku u Njemačkoj zagovaraju krajnja desnica i ekstremna ljevica.
Međutim, problem odbrane evropskog kontinenta i izdvajanja za odbranu ne može se svesti samo na pitanje koliko ko daje za vojsku. Kada je u pitanju Kina, Amerika nema važnijeg globalnog saveznika od Evrope, ne samo zbog toga što je Evropa najvažnije kinesko tržište već i zbog veza koje postoje između bezbjednosne situacije u indoazijskom prostoru i bezbjednosti na evropskom kontinentu. Kineski zvaničnici su nedavno rekli evropskim zvaničnicima, koji su od Kine tražili da prestane podržavati Rusiju koju Evropa usljed invazije Ukrajine vidi kao najveću prijetnju, da jednostavno ne mogu priuštiti da Rusija izgubi rat protiv Ukrajine. S kineske tačke gledišta, ovo je potpuno logično, jer znaju da će bez savezništva s Rusijom mnogo teže uspjeti da se izbore s Amerikom u geostrateškom rivalstvu ove dvije jedine preostale supersile.
Balkan i NATO
Zato je NATO-samit održan u Haagu istorijski, jer su i Evropa i Amerika dobile ono što su tražile - Amerika veće izdvajanje za odbranu u Evropi, što znači da će Amerika dio vojnih resursa moći usmjeriti na indoazijski prostor, a Evropa je dobila garanciju od Amerike da u slučaju ruske invazije Evrope neće ostati po strani.
Sama ta činjenica u potpunosti mijenja cijelu geopolitičku jednačinu, a posljedice će se osjetiti i na zapadnom Balkanu, jer će evropska i američka politika djelovati puno koherentnije.
Eventualno NATO-članstvo BiH ponovo bi moglo biti pokrenuto kao moguća tema, posebno nakon što je Vladimir Putin, predsjednik Rusije, nedavno javno rekao da zemlje istočne Evrope ne mogu postati članice NATO-a. O zapadnom Balkanu se, barem javno, nije oglasio.
za nato i bih, MVP SAD, potpis/
