Historija, ljetopis, anali – pogled po dubini tri desetljeća
Medresa “Osman-ef. Redžović” u Velikom Čajnu, Visoko
Dobrotom direktora Medrese “Osman-ef. Redžović” u Velikom Čajnu, Visoko, profesora Dženana Rezakovića, početkom novembra 2024. godine dobio sam na čitanje i recenzentsku pažnju voluminoznu Monografiju Medrese “Osman-ef. Redžović”, koju je napisala profesorica Amela Numanagić. Monografija je velikom zapreminom svoga teksta magistarski rad koji je autorica Numanagić napisala pod naslovom Medresa “Osman-ef. Redžović” u Velikom Čajnu kod Visokog od osnivanja do danas. Rad je odbranjen na Fakultetu islamskih nauka u Sarajevu 23. maja 2017. godine, pred mentorom prof. dr. Ahmetom Alibašićem. Monografija je u sadašnjem obliku tekstualno znatno dopunjena i dokumentarno finalizirana, sve to povodom navršetka trideset godina rada ove već afirmirane srednje islamske škole u Bosni i Hercegovini.
Nakon pomnog čitanja Monografije, pregleda fotografija, uvrštenih dokumenata, faksimila i drugih ilustracija koje su u funkciji objašnjenja teksta, ovoj knjizi sa zadovoljstvom posvećujem ove pasaže moje recenzije.
Formalni sadržaj
Monografija Medrese “Osman-ef. Redžović” je voluminozno obrađena u DTP pripremi, izložena je na blizu 350 stranica većeg formata koje kontinuirano donose tekst autorice Amele Numanagić kojeg sadržajno, tematski i interpretativno prate, u vidljivo pokazanom skladnom suodnosu, fotografije, dokumenti različitog sadržaja, faksimili iz novina, popisi koji su u funkciji prigodne i korisne statistike, i tome slično. Monografija razložno slijedi, hronološkim slijedom izložene, mnoge temate o ljudima, profesorima i đacima, zemljišnim parcelama, građevinskim objektima, perivojima Medrese, ukratko, o jednom jedinom velikom tematu – nastanku, izgradnji i razvoju Medrese “Osman-ef. Redžović”.
Prof. Amela Numanagić
Nakon Uvoda, gdje je autorica Numanagić uspješno pokazala organsku vezu Medrese “Osman-ef. Redžović” sa drugim medresama, svojim mnogo starijim posestrimama u Bosni i Hercegovini i šire, slijede poglavlja: Osnivanje i razvoj medrese “Osman ef. Redžović”, Džemal Salihspahić, prvi direktor ove medrese, Osman-ef. Redžović (1884-1935), Medresa u vrijeme agresije (1992 -1996), Medresa u periodu 1996-2004, potom slijedi obrada perioda 2004-2012, inauguriranje Medrese u instituciju od javnog interesa, napokon, tu je i obrada perioda 2013-2023, kad je direktorsko rukovođenje, nakon konkursne procedure, prešlo na profesora Dženana Handžića, a nakon njega, za direktora Medrese Osman-ef. Redžović izabran je mlađi kadar, profesor Dženan Rezaković (od 2024). Inače, oba direktora Dženana, i Handžić i Rezaković, svršenici su Medrese “Osman-ef. Redžović”, obojica đaci direktora Džemala Salihspahića, a Dženan Rezaković je, k tome svemu, bio i đak profesora Dženana Handžića. Iz ove činjenice vidi se atmosfera kontinuirane otvorenosti prema mladim generacijama u Medresi “Osman-ef. Redžović” gdje stariji kadrovi ohrabruju mlađe da se prihvataju rukovodnih i nastavničkih dužnosti.
Obrađujući ove periode, autorica profesorica Amela Numanagić u izobilju donosi podatke kako o vremenima samog utemeljivanja Medrese, tako i o njezinom višegodišnjem širenju i stasanju u jedan – na islamskoj i muslimanskoj naukovnoj tradiciji, kao i obrazovnoj tradiciji Bosne i Hercegovine – utemeljen islamski koledž, sa mnogim živim projektima od kojih je možda najvažniji Fondacija “Osman-ef. Redžović”.
Enes Karić /AUTOR!!!
Na dugom platnu vremena koje obuhvata više od tri desetljeća, autorica Numanagić je skladno udjenula kraće ekskurse unutar već spomenutih većih temata Monografije. Tako autorica obrađuje pohađanje časova pod granatama, dislocirana odjeljenja u Kaknju, verificiranje Medrese od Rijaseta Ministarstva obrazovanja Republike Bosne i Hercegovine, potragu za lociranjem kampusa Medrese, itd. Naravno, Monografija u više navrata prati širenje mnogih kapaciteta Medrese “Osman-ef. Redžović”, kako prostornih (amfiteatar, džamija, sportska sala...), tako i kadrovskih, pa, naravno, i onih učeničkih. Dinamiku rada i mnogostrani razvoj ove Medrese autorica je deskriptivno udjenula kroz sve stranice Monografije. Nisu zaboravljena ni imena arhitekata koji su arhitektonski profilirali zgrade ovog sada već prepoznatljivog arhitektonskog dragulja Visočkoga kraja, niti su zanemarena imena velikih i malih donatora.
Monografija kao vremeplov
Nema historije bez ljudi, njihova djela i djelovanja. Jednako tako, bez ljudi nema ni institucija. Znajući to, profesorica Amela Numanagić donijela je vrijedne ekskurse o ljudima-likovima ili slavnim utemeljiteljima koji su svojim djelom i djelovanjem pomogli osnivanje i razvoj Medrese “Osman-ef. Redžović”. Tu imamo vrijedne ekskurse o njima: Osman-ef. Redžović, Džemal Salihspahić, Mirsad Mahmutović, Salih Trako, Subhija Skenderović (Hadžimejlić)... potom se niže galerija mladih profesora i profesorica koji uskoro pristižu (Dženan Handžić), svima njima autorica je posvetila svoju spisateljsku pažnju u kontekstu rada i djelovanja Medrese. Amela Numanagić opisala je razloge koji su rukovodili prve sazive Nastavničkog vijeća da se Medresa nazove po zasluženom alimu Osman-ef. Redžoviću (1884 - 1935) koji je svojim alimskim djelovanjem i primjerom stasao u naukovnog i moralnog autoriteta ovog kraja.
Autorica se u mnogim pasusima potrudila da šire spomene i djelovanja Džemala Salihspahića, Mirsada Mahmutovića, Saliha Trake, Subhije Hadžimejlić i drugih profesora koji su svojevremeno dali Medresi organizacijske, naukovne i kadrovske impulse. Iz studentskih i, potom profesorskih, naukovnih karijera ovih ličnosti vidi se utkanost starijih tradicija islamskih nauka sa onim novijim koje se zakorjenjuju u Medresi “Osman-ef. Redžović”.
Baš stoga je na mnogo načina ova monografija i vjerna mikro intelektualna historija, ali je i ljetopis, imamo li u vidu pomno praćenje kako zvaničnih i službenih, tako i prigodnih događaja tokom ovog prepoznatljivog perioda kad se Medresa širila, kad je za nju darivano ili kupovano zemljište, kad su se njezini rukovodioci i uprava brinuli kako da u jednom oskudnom i posnom vemenu ili periodu poraća grade i podižu zgrade i izmole za donacije e da bi ansambl i kompleks Medrese rastao, širio se i izgledao ovako kako se sada moćno i impozantno pomalja sa naslovne korice ove Monografije – kao dragulj na brijegu. Tako autorica Numanagić s dužnom pažnjom ističe primjer reisu l-uleme dr. Mustafe ef. Cerića koji je i sam darovao blizu dva dunuma kvalitetne zemlje za širenje ovog učilišta.
Medresa “Osman-ef. Redžović” nije mogla da se valjano predstavi kroz ovu svoju historiju i ljetopis, koji su kazani na stotinama stranica ovog djela, bez reminiscencija o okrutnom ratu i strašnoj agresiji na zemlju, domovinu, otadžbinu i državu Bosnu i Hercegovinu. Autorica Numanagić tome je posvetila ne samo svoju patriotsku pažnju, već i objektivne sudove o radu ove obrazovne i odgojne ustanove pod terorom historije, teških vremena i granata. Na ovim dionicama ove knjige mi čitamo stranice koje su po formi duboko dojmljivi anali, gdje se ispraća godina za godinom, a Medresa doživljava svoj uspon, rast, razvoj i šire društveno posvjedočenje i priznanje.
Unutarnji život i bilo
Amela Numanagić posvećuje mnoge stranice učenicima i učenicama, onome što se administrativnim jezikom naziva “odgojno-obrazovnim radom u Medresi”, dojmljivim opisima približava čitateljstvu ove Monografije “život u đačkom domu”, prinose upravnika đačkog doma e da sve bude na zadovoljenje kućnog reda, da Medresa bude “i redovna i životna škola”, u kojoj se glavni ibadeti (bogopredanosti) podrazumijevaju, ali ima vremena i da se svi podsjete na “dobrovoljne ibadete”.
Ova vrijedna Monografija donosi šire ekskurse o medresanskim sekcijama: učenje hifza, novinarska sekcija, recitatorska i dramska, radio sekcija, horska, zidne novine, debatna, himanitarna, razne sportske sekcije. Sekcije koje su dobile imena “halka hadisa”, “melodično učenje Kur’ana”, “hatabet – govorništvo” ... pokazuju da se u Medresi tradicija osvježava i zanavlja, a ovom životu kakav je sada, ta tradicija se nudi kao mogući korektiv koji nije strog već je moralno-odgojne naravi.
Autorica Numanagić je obradila i djelovanje sekcija ili kurseva engleskog, arapskog i turskog jezika. Ovim se Medresa posvjedočuje kao učilište u kojem se jezikoslovne tradicije nastoje omiliti mnogim đacima.
Napokon, Monografija prati učenike i učenice i u vrijeme njihovih rekreativnih “izleta u prirodu” (kako se to kaže), tu su i prigodna predavanja i posjete izvan Medrese, a dokumentarno su prikazana i takmičenja učenika i učenica kojima se Medresi nastoji donijeti što bolji glas i osigurati primat ondje gdje se moglo u snažnoj natjecateljskoj konkurenciji sa drugim srednjim školama.
Medresa “Osman-ef. Redžović” živi i kroz svoje projekte među kojima je možda najvažniji Fondacija “Osman-ef. Redžović”, ali se projekti realiziraju i kroz održavanje dobrih veza sa vakifima Medrese i njezinim prijateljima, posjetama porodicama učenika... Projektom “Vikend za osnovce” Medresa se želi ponuditi kao za njih dobra buduća i perspektivna srednja škola, dok se projektom “Mala Medresa” nudi ljetna škola uglavnom za kćeri i sinove bosanskohercegovačkih dijasporalnih zajednica.
Napokon, na ovoj dionici ova voluminozna knjiga govori i o “modernoj tehnologiji u nastavi”, izdavačkoj djelatnosti medrese (tu se već list Šahid pokazuje i kao bogato vrelo informacija), a posebnim riječima ukazana je čast medresanskoj biblioteci “Mehmed-ef. Handžić”.
Imenici Medrese
Kroz sva poglavlja autorica Numanagić govori o posjetama važnih ljudi i zvaničnika koji su ukazali poštovanje i priznanje Medresi “Osman-ef. Redžović”. Zabilježene su posjete reisu l-uleme dr. Mustafe Cerića, zamjenika reisu l-uleme hafiza Ismet ef. Spahića, reisu l-uleme dr. Huseina ef. Kavazovića, premijera Zeničko-dobojskog kantona Nedžada Polića i drugih. Ne samo za dalju, već i za skoru budućnost, ovi podaci će imati veliku dokumentarnu i ljetopisnu važnost.
Osim što je ova Monografija po sebi historija, ljetopis, vremeplov i knjiga anala, ona je na mnogim svojim stranicama (napose u svojoj posljednjoj trećini) data u obliku preglednih imenika gdje su popisani zaposleni u Medresi, potom alumnisti medrese, nakon toga i oni alumnisti koji su se posebno istaknuli u učenju i područjima obrazovanja i odgoja koje medresa najviše cijeni, tu su i imena učenika i učenica generacije...
Idemo li kraju Monografije, nakon što pregledamo sažetke na bosanskom, arapskom, engleskom, njemačkom i turskom jeziku, dolazimo do svojevrsnih testamentalnih pasaža koje je napisao prvi i dugogodišnji direktor Medrese “Osman-ef. Redžović”, profesor Džemal ef. Salihspahić. Njegov pogovor je osvrt na ove tri decenije koje su pamtivječne ne samo za njega već i za čitavu jednu generaciju, pa i cijeli Visočki kraj.
Recenzije koje dolaze posve na kraju svjedoče o vrijednosti ove knjige koja skladno obdjedinjava i pomiruje historiju, ljetopis, vremeplov i anale. Naša recenzija se pridružuje pohvalama autorice profesorice Amele Numanagić koja je, kao što se vidi, tokom finaliziranja ove svoje knjige bila kreativno otvorena za saradnju sa svojim direktorima i kolegama iz Nastavničkog vijeća, Dženanom Handžićem i Dženanom Rezakovićem. Dakako, ovim je autorstvo profesorice Numanagić samo dobilo na većoj vrijednosti ove knjige.
Svesrdno preporučujem čitanje ove vrijedne monografije. Sve to činim uz molbu, zaziv i krik dragome Bogu da nam svima u Bosni i Hercegovini, u ovim u svijetu teškim vremenima, podari mir, blagostanje, dobrobit i prosperitet. A ko to drugi može bolje dati i podariti osim jedini, dragi Bog!
