Force 10 from Tara

Prvih sat vremena ima dobroga posla. Mora da se vesla i lijevo i desno, mora da se zapinje i da se propinje, mora da se sluša i da se ćuti. Vodostaj nije kao što zna da bude, gaz je plitak, ali su brzaci i dalje dovoljno brzi, a slapovi nemirni. Skiper komanduje i greške ne smije da bude. Oni koji ne slušaju začas se ili nasade ili prevrnu. Ne zna se šta je gore. Tek kada opasnost mine, kada brzaci ostanu iza, tek kada vesla postanu nepotrebna – tek tada kacige mogu da se skinu i da se priča o kanjonu Tare sasluša u miru, uz toplu rakiju koja kruži u ledenom čamcu…

Najdublji kanjon u Evropi

Tara nastaje ispod planine Komovi južno od Kolašina i sa svoja 144 kilometra najduža je crnogorska rijeka. Posljednja trećina rijeke Tare protiče i kroz Bosnu i Hercegovinu i predstavlja prirodnu granicu između dvije države. Dvije rječice, Opasnica i Veruša, izviru ispod vrhova Komova i u njihovom sastavu nastaje Tara. Na isti način kako nastaje tako i nestaje i to kada se nakon više kilometara jurnjave kroz vijugave planinske procjepe sretne sa rijekom Pivom na Šćepan polju.

Kanjon Tare je prema nekim podacima dugačak oko 78, a prema drugim i oko 90 kilometara. U prosjeku je dubok oko 1.000 metara, a najdublji je u dijelu kod planine Obzir - čak 1.333 metra. Zbog toga se kanjon Tare smatra najdubljim u Evropi. Često ga nazivaju i drugim najdubljim kanjonom na svijetu, poslije američkog kanjona Kolorado. Tara ima 69 brzaka i čak 40 vodopada. Posljednja trećina kanjona ima najviše bukova, pa je i najatraktivnija za splavarenje gumenim čamcima, kajacima i drvenim splavovima.

Rijeka Tara ima 14 pritoka. Najpoznatije su rječice Ljutica, Sušica i Draga. Ljutica je lijeva pritoka Tare i sa svega 130 metara dužine poznata je kao najkraća rijeka u Evropi. Mnogi kažu da ju je nemoguće pregaziti, čak i ljeti kada je najplića. Ljutica je silna i silovita, pa dok teče neravnim i kamenitim koritom sva pjenuša. Od te pjene joj se nikada i ne vidi dno, a zbog pjene je njena voda bijela, pa je mnogi nazivaju i Bijela rijeka.

Sušica je u gornjem toku ponornica, a ljeti zna i da presuši, pa je tako i dobila ime. Izvire ispod vrhova Durmitora. Najčuvenija je po čudesnom kanjonu od 14 kilometara. Na mjestu ušća Sušice u Taru dva kanjona se spajaju i obrazuju jedan od najslikovitijih i najupečatljivijih prirodnih reljefa. Draga je desna pritoka Tare i izvire ispod planine Ljubišnje. I Draga je ponornica, duga 11 kilometara i čuvena po svom kanjonu koji je širok deset, a dubok 600 metara i obiluje čudesnim vodopadima. Kanjonu Tare može se prići sa tri strane - od Žabljaka, Pljevalja i iz Foče. Žabljak je udaljen svega 26 kilometara, pa se od ovog grada do kanjona stiže za nekih pola sata.

Gornji dio kanjona Tare obuhvata prostor od Splavišta do Brštanovice. U blizini Splavišta se nalazi i selo Šljivansko, koje je od mosta na Đurđevića Tari udaljeno četiri kilometra uzvodno. Posebno mjesto u kanjonu Tare, nekima možda i najljepše, zove se Bailovića sige. To je razgranati vodopad na desnoj obali Tare koji se niz zelenu liticu stropoštava u rijeku sa 30 metara visine. Njegov izvor udaljen je 150 metara u strmini kanjona, u Bučevića pećini.

Atraktivni dijelovi gornjeg kanjona Tare su i Zeleni virovi, zatim Mušova i Bijela vrela, pa buk Obodina, gdje se nalazi i najveća krivina na kojoj matica rijeke ide pravo na zid stijene. Odatle je sužen kanjon na svega pet metara, a Tara djeluje mirna. Kod Lazinog kamena Tara je najuža, ali zato je ovo mjesto i jedno od najdubljih. Nizvodno su i ušće Drage u Taru, te Radovan Luka plaža i kamp Nacionalnog parka Durmitor.

Na početku kanjona Tare, kod klanca Đavolje laži, gdje je rijeka široka svega dva do tri metra, nalazi se prašuma crnog bora Crna poda. Na oko 20 hektara u njoj su se grupisala stabla bora stara i više stotina godina. Pojedina su visoka i oko 50 metara i prečnika metar i po. Međutim, posljednjih godina bor trune, suši se i pada, a mladih borića nema da rastu. Ne zna se da li ga je zahvatila kakva bolest ili je borovoj šumi prosto došao kraj.

Krajem devedesetih godina prošlog vijeka inženjeri iz Instituta za šumarstvo Crne Gore prebrojali su i premjerili svako drvo u šumi Crna poda i po tom zapisniku bilo je ukupno 6.570 stabala, a od toga 1.368 crnog bora, 4.860 bukve, dok su ostatak činili javor, trešnja i cer. Međutim, iako je stabala bora bilo tri puta manje nego bukve, bila su mnogo veća i od ukupno 15.000 kubika drvne mase u šumi – borovine je bilo 11.000 kubika.

Most na Đurđevića Tari

Jedan od simbola Tare stvoren je ljudskom rukom. To je most na Đurđevića Tari. Dugačak je 350 metara, a širok toliko da samo dva vozila mogu da se mimoiđu. Građen je u Kraljevini Jugoslaviji od 1938. do 1940. godine. Projektovao ga je beogradski inžinjer Mijat Trojanović. Ono što ga čini čudesnim je pet betonskih lukova sa kojima narod kaže da je “preskočio” kanjon Tare. Najveći luk izdiže se čak 172 metra iznad rijeke i ima raspon 116 metara. Ostali lukovi su iznad kopnenog dijela i manjeg su raspona. Kad se posmatra sa strane, izgleda kao da most dugačkim nogama gazi preko kanjona.

U vrijeme kada je izgrađen most na Đurđevića Tari bio je najveći drumski, betonsko-lučni most u Evropi, a dok je građen za njega je morala biti podignuta i najviša drvena skela. Most na Đurđevića Tari povezuje dva susjedna sela s dvije strane rijeke Budečevicu i Trešnjicu, a šire povezuje Pljevlja sa Žabljakom i Mojkovcem. Most na Đurđevića Tari ušao je i u film: sedamdesetih godina prošlog vijeka na njemu je čuveni Harrison Ford snimao pojedine kadrove ratnog filma “Force 10 from Navarone”.