Antifašizam između fašizma i neofašizma
Odnos prema migrantima: Metode su nerijetko neofašističke
Razmatrajući opće razumijevanje pojma fašizma, možemo ustvrditi da se radi o evropskom projektu koji je nastao u 30-im i 40-im godinama prošloga stoljeća i koji je, u konačnici, doveo do Drugog svjetskog rata.
Fašizam jučer
Jednako tako, fašizam odlikuje čitav niz osobina od kojih su najznačajnije:
- Izraženi nacionalizam koji se boji svake vrste različitosti i negira pravo na postojanje drugog i drugačijeg;
- Teorija “krvi i tla” koja promovira prirodno pravo na neobuzdani ekspanzionizam i dominaciju nad drugim, nižim rasama, podržanih pravom stvaranja sopstvenog “životnog prostora” na račun onih koji su manje vrijedni;
- Opsesija vanjskim i unutarnjim neprijateljem, koji ne mora nužno postojati u objektivnoj stvarnosti, ali čija subjektivna percepcija proizvodi jednaku akciju kao da se radi o stvarnom neprijatelju. Vanjski neprijatelj je potreban za unutarnju mobilizaciju sopstvene grupe koja, upravo zbog sopstvene ugroženosti, ne dozvoljava pluralizam, već zahtijeva bespogovornu poslušnost u djelovanju i razmišljanju;
- U cilju maksimalne indoktrinacije i mobilizacije koristi se masovna i brutalna propaganda uz apsolutnu cenzuru svih alternativnih izvora informacija sa ciljem stvaranja amorfne poslušne mase izvršilaca. Totalitarizam je prirodno i jedino moguće stanje u kojem fašizam može rasti i razvijati se.
- Vjera u jednog i neprikosnovenog vođu u direktnoj sprezi je sa totalitarizmom jer njegovi stavovi se ne propituju, a njegove naredbe se bespogovorno izvršavaju. Kako se hijerarhija spušta naniže, veća je želja da se te naredbe, posebno ako se radi o nasilju i zločinu, što kreativnije izvrše;
- Izražena uloga militarizma i primjene svake vrste nasilja modus je operandi realizacije fašističkog projekta, kroz maksimalno i nekontrolirano proizvođenje straha kod onih koji su meta djelovanja, ali i osjećaja moći u raspolaganju sudbinama, prethodno dehumaniziranih, ljudskih bića;
- U jednom ideološkom diskursu, fašizam je i antisocijalistički u naravi jer se socijalizam zalaže za nerealne i neostvarive ciljeve radničke klase.
Na prostoru bivše Jugoslavije i Srbi, a posebno Hrvati, imali su institucionalne forme fašizma u vidu četničkog i ustaškog pokreta. Nezavisna država Hrvatska je čak bila zvanični dio sila Osovine, dok su četnici bili kolaboracionisti s okupatorima boreći se protiv partizana, ali imajući i sopstveni program istrebljenja muslimana sa prostora koji su oni smatrali dijelom velike Srbije.
Bosna i Hercegovina je bila prostor sukobljavanja i usaglašavanja ova dva fašistička i velikodržavna projekta, a Meokrnje, u simboličkom smislu, predstavlja jednu od mnogobrojnih lokacija gdje su partizani težišno popunjeni muslimanima doživjeli izdaju i velike gubitke.
Neofašizam danas
Da fašizam u Evropi nije pobijeđen, svjedoče politička dešavanja u mnogim evropskim zemljama, a koji se artikulira kroz snažno jačanje desnice i dešava se unutar demokratskih sistema. To skretanje udesno nema jedinstvenu ideologiju, već se oslanja na generiranje mržnje i nezadovoljstva usmjerenog na drugo i drugačije.
U samom početku, taj otpor se dešavao u krilu tradicionalne nacije-države koja je uočila egzistencijalnu opasnost u narastujućoj evropskoj megadržavi koja kroz koncept evropeizacije prijeti da pobriše partikularne identitete i nacionalnu suverenost izmjesti u nejasne koridore Bruxellesa, gdje neki nepoznati birokrati odlučuju o sudbini država koje su formirale Evropsku uniju. Ovaj otpor gotovo jednako se kreirao u državama osnivačima kao i u državama koje su se tek nedavno oslobodile okova ruskog utjecaja.
Nakon antiglobalizacijskih refleksa, evropska desnica je preuzela elemente fašizma u odnosu prema prevashodno migraciji iz islamskih država. Prvo je odijum prema islamu kreiran kroz radikalni odgovor na tzv. islamski terorizam da bi se ta negativna percepcija i akcija prenijela i na migrante koji su bježali od ratova, uglavnom izazvanih izvanjskim zapadnim utjecajem kroz diskurs “širenja demokracije”. Svoj konačni oblik neofašizam dobio je u podizanju bodljikavih žica na svojim granicama, hapšenjima i nasilju nad ilegalnim migrantima, nastojanju da se migranti selektuju u odnosu na vlastite potrebe, procesu prisilne asimilacije i sl. Sada se više ne radi samo o “islamskim” već i migrantima iz Azije, Afrike, čak i Južne Amerike.
Iako je strah od etničke promjene u zemljama destinacije realan, dotle su metode koje se preduzimaju anticivilizacijske i, umnogome, neofašističke.
Ipak, Balkansko poluostrvo je ostalo dosljedno svojim fašističkim pokretima. Tako se, npr. u Srbiji, u cilju nacionalnog pomirenja izjednačio partizanski i četnički pokret, mitološki sugerirajući da su Srbi jedini evropski narod koji ima dva antifašistička pokreta. I dok se u Evropi kreiraju neki novi desničarski i neofašistički pokreti i partije, Srbija je ostala dosljedna i nije se odrekla četničkog nasljeđa. Ipak u jednom je srpski neofašizam preuzeo tradiciju evropske varijante, a ona se ogleda u korištenju demokratskih dostignuća. Tako je srpska politika u BiH i početkom agresije na RBiH koristila skupštinu kao vrhunsku vrijednost demokratskog političkog sistema i tako, na vrlo vješt i inteligentan način, suočila demokratski svijet sa jednim od glavnih nedostatka demokratije koja nema odgovor na urušavanje iznutra. Taj proces se nastavio i nakon agresije, tako da ni dan-danas evropske birokrate nemaju odgovor na jasno antiustavno djelovanje koje dolazi iz Narodne skupštine entiteta RS.
Tako se na potpuno “demokratski” način vrši diskriminacija manjinskih naroda, posebno Bošnjaka kroz negiranje njihovog jezika, onemogućavanje izučavanja nacionalne grupe predmeta u školama, nepoštivanje procenta participacije u organima i agencijama vlasti, oduzimanje zemlje od ljudi koje je taj sistem pobio u toku agresije, a onda se njihova zemlja oduzima kroz uvođenje određenih poreza koje nema ko da plati jer su cijele porodice nestajale u etničkom čišćenju i zločinu genocida. Izmjenom toponima i uništavanjem sakralno-kulturnih spomenika nastoji se izbrisati svaki trag postojanja jednog naroda.
I nakon izvršenog i presuđenog genocida koji se nastojao prikriti nasiljem i na posmrtnim ostacima kroz postojanje sekundarnih i tercijarnih grobnica, danas se genocid javno negira i čak se donosi zakon kojim se zabranjuje “vrijeđanje” entiteta RS putem spominjanja genocida. Kroz montirane političke procese, povratnici pripadnici ARBiH se privode na ispitivanja, podižu se optužnice, a po zakonu o zabrani klevete moguće je privesti bilo kojeg stanovnika FBiH pod okriljem iznošenja neistina protiv zvaničnika entiteta RS. U konačnici, predsjednik entiteta RS javno negira postojanje Bošnjaka nastojeći ih svesti na vjersku skupinu i osporavajući im identitet, stvara istu onu klimu koja je 90-ih godina rezultirala najgorim fašističkim zločinima nakon Drugog svjetskog rata.
I naravno, ovaj srpski neofašizam svoje ishodište nalazi u konceptu “velike Srbije”, “svi Srbi u jednoj državi” ili “srpskog sveta”, a koji u kontinuitetu svojim ekspanzionizmom ugrožava suverenitet BiH, Crne Gore i Makedonije. Istovremeno, u potpunosti oslanja ruske okupatore i na “prijatelje” iz Evrope, sa Mađarskom na čelu, koja mašta o nekim svojim vremenima veličine, postavljajući se kao zaštitnik kršćanske Evrope.
Antifašizam jučer, danas, sutra
Antifašizam, za razliku od fašizma, nije nastao kao filozofska koncepcija i teorijski diskurs, već kao odgovor na izazove pošasti fašizma i to, prije svega, kao praktičan odgovor. Tek kasnije i antifašizam će dobiti neke obrise političke teorije u vidu zagovaranja općih civilizacijskih dostignuća kao što su sloboda, ljudska prava, ravnopravnost, demokratija i sl. Dakle, sve negacije fašističkih obilježja mogle bi činiti sadržaj pojma antifašizam, dok bi njegov obim činili svi ljudi i njihov oblik organiziranja, posebno državni, koji njeguju te vrijednosti.
U traganju za poveznicama duboko podijeljenog bh. društva, antifašizam bi mogao odigrati ulogu tzv. najmanjeg zajedničkog sadržioca oko kojeg bi se mogle i trebale okupiti sve patriotske snage koje BiH doživljavaju kao svoju državu i domovinu. Vrijednost antifašizma je, u svojoj suštini, nadnacionalna, nadreligijska ili nadstranačka. Izbor koji se svakom pojedincu nudi je naprosto vrlo jednostavan, jer ili ste antifašista ili niste.
U tom pristupu se ogleda i simbolika Meokrnja. Dakle, ne toliko u značajnosti historijskih događaja, jer na tom planu ono ne bi imalo svoju potrebnu značajnost, ali u simboličkoj ravni, ono označava kontinuitet antifašističkog nasljeđa naroda ovog kraja, posebno Bošnjaka. U vremenu od povlačenja Osmanlija sa ovih prostora muslimani-Bošnjaci su bili neprekidno u prilici boriti se za goli opstanak i u tom nastojanju, iako su pojedinci bili pripadnici različitih formacija, uključujući i one fašističke, oni nikada nisu kreirali jedan kohezioni, svenarodni fašistički pokret. Istovremeno, to se dešavalo sa antifašizmom, kako u Drugom svjetskom tako i prethodnom odbrambeno-oslobodilačkom ratu jer su muslimanske partizanske jedinice učestvovale u oslobađanju mnogih gradova u BiH kao što su to radile i jedinice ARBiH kao jedine legitimne vojne formacije međunarodno priznate BiH.
Zbog toga antifašizam danas može služiti kao tačka okupljanja svih patriotskih snaga, posebno imajući u vidu da neofašističke i druge ekspanzionističke politike kidišu na samu bit BiH, a to je njen multietnički karakter.
