Ako je za vlasti u Srbiji genocid u Srebrenici “strašan zločin”, zašto Mladića nisu nazvali zločincem?

U jeku građanske neposlušnosti u Srbiji, u nedelji nakon 28. juna, kao odgovor na policijsku brutalnost i svakodnevna nezakonita hapšenja, pobunjeni građani su u više mesta pored blokada odgovorili i iznošenjem smeća ispred prostorija Srpske napredne stranke. Međutim, 30. juna nepoznati počinioci vandalizovali su prostorije ove stranke u Novom Sadu, a komadići stakla, odnosno srča, sprečili su gnevne građane da od stranačkih prostorija naprave deponiju.

Jedna druga deponija, pre tačno 30 godina, bila je primarna masovna grobnica za najmanje 375 Bošnjaka iz srebreničke enklave u selu Kozluk, u opštini Zvornik. Deponija i srča neminovna su asocijacija na genocid u Srebrenici, posebno julskih dana kada predstavnici vlasti u Srbiji i Republici Srpskoj lažno optužuju studente u blokadi i pojedine opozicione poslanike kako žele da označe “srpski narod kao genocidan”, a Srbiju kao “genocidnu državu”.

Prema presudama MKSJ i interaktivnoj stranici Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove “Hronologija genocida”, 14. jula autobusi sa zatočenicima iz Bratunca stižu u školu u Ročeviću, smeštenu nedaleko od puta Zvornik - Bijeljina. Kada je tog popodneva načelnik za bezbednost Drinskog korpusa VRS-a Vujadin Popović stigao u školu, tamo zatiče ljude zatočene u školskoj fiskulturnoj sali. Narednog popodneva ovi muslimanski muškarci i dečaci kamionima se prevoze do mesta uz samu obalu Drine, do šljunkare u blizini sela Kozluk.

Kada su tamo stigli, kamioni voze unatrag do prethodno iskopane jame, a onda je zatočenicima naređeno da iz kamiona skoče direktno u jamu. Vojnici s fantomkama na glavama poređali su se u dve paralelne linije sa obe strane jame, pucajući na zatočenike dok su iskakali iz kamiona. Ranjeni zatočenici za vrijeme pucnjave pokušavaju pobeći u Drinu, hvatajući se za grmlje dok su bili izloženi vatri.

U prvostepenoj presudi Radovanu Karadžiću - čija knjiga poezije se zahvaljujući Milu Lomparu ovih dana reklamira u izlogu Srpske književne zadruge! - navodi se da je jedan dečak preklinjao da mu vojnici u fantomkama poštede život, ali je ipak ubijen. Pripadnici VRS-a tada su ubili najmanje 815 muslimanskih muškaraca i dečaka - neke od njih u školi u Ročeviću, a neke na obali reke Drine kod sela Kozluk.

Prema podacima BIRN-ove baze Bitter Land, istražitelji Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) su 1998. godine posetili ovo mesto i otkrili promene tla. Vratili su se u junu 1999. i započeli proces ekshumacije. DNK ispitivanja Međunarodne komisije za nestale osobe (ICMP) pokazala su da se u grobnici Kozluk tada nalazila 341 žrtva. Međutim, istrage su zaključile da su pre početka ekshumacije neka tela žrtava uklonjena iz grobnice u pokušaju Vojske Republike Srpske da se ubistva prikriju.

Nakon pogubljenja, žrtve ubijene na lokaciji Kozluk nisu bile sahranjivane u jame već su prekrivene zemljom. Pre egzekucije na ovoj lokaciji bile su deponovane hiljade razbijenih zelenih staklenih boca, kao i etikete za boce, iz obližnje fabrike Vitinka. To je, pored DNK podataka, analize tla i velikog broja leševa koji su imali žice oko ruku i poveze za oči, bio jedan od faktora koji su pomogli da se primarna masovna grobnica u Kozluku poveže sa sekundarnim masovnim grobnicama na Čančarskom putu, gde su pronađeni posmrtni ostaci ubijenih u Kozluku.

Ako je za vlasti u Srbiji genocid u Srebrenici “strašan zločin”, zašto uprkos presudama i detaljima o masovnim pogubljenim poput Kozluka još nikog od osuđenih za ove zločine poput Mladića, Blagojevića, Karadžića, Jokića i Krstića nisu nazvali zločincima?

Ako su za vlasti u Srbiji irelevantni podaci iz presuda međunarodnih presuda, zašto zvaničnici ne potkrepe svoje teze tako što će - u godini kada se obeležava 30 godina od genocida u Srebrenici, ali i zločina protiv čovečnosti hrvatske vojske nad srpskim civilima tokom operacije “Oluja” - javno objaviti sve transkripte Vrhovnog saveta odbrane SRJ od 1992. do 1996. godine?

Takav čin bi možda doveo do razumevanja odakle srča iz Kozluka.

(Autor je rukovodilac za istraživanja i zagovaranja u Inicijativi mladih za ljudska prava u Srbiji, tekst je objavljen u Novom magazinu u Beogradu)