Ideja nije loša, ali niko da je spomene: Zaboravljena Crna Gora

Na bosanskohercegovačkoj političkoj sceni i u medijskom prostoru već duže je veoma aktuelna problematika gasnih interkonekcija sa susjednim državama. Zbog složenosti političkog uređenja različiti akteri nastoje nametnuti rješenja koja su više u interesu susjednih država, odnosno Srbije i Hrvatske. Promišljanja i zastupanja autentičnih stavova i rješenja koja su najviše u interesu Bosne i Hercegovine su u pravilu u zaostatku i javljaju se najčešće kao reakcija na tuđe inicijative. Najizraženija su nastojanja da se izgradi potpuno nova istočna gasna interkonekcija koja će ruski gas iz Srbije voditi prema zapadnim dijelovima Republike Srpske i taj gasovod bi bio u potpunosti pod kontrolom Banjaluke u svim relevantnim aspektima, a prevashodno projektovanja, finansiranja, izgradnje, održavanja, kao i određivanja uslova distribucije i cijena energenta. Federacija Bosne i Hercegovine je nastojala izvršiti diverzifikaciju izvora snabdijevanja, pa je planirana južna gasna interkonekcija prema Hrvatskoj. Gotovo sva postojeća gasna infrastruktura u Hrvatskoj je u najvećoj mjeri upućena na ruske izvore snabdijevanja s tranzitom preko Mađarske. Hrvatska projekciju svoje gasne mreže zasniva i na planiranom gasovodu kojim bi se azerbejdžanski gas dopremao iz pravca Crne Gore. Nadalje, Hrvatska je izgradila i LNG terminal na otoku Krku preko kojeg bi se morskim putem mogao dopremati ukapljeni gas radi dalje distribucije.

Navedeni planovi daju obrazloženje razloga zagovaranja južne gasne interkonekcije Bosne i Hercegovine, što bi preko naplate tranzita energenta uvećalo ekonomsko opravdanje dosadašnjih i planiranih investicija u plinsku infrastrukturu u Hrvatskoj. Pouzdano snabdijevanje energentima i energetska neovisnost su bitne pretpostavke privrednog razvoja. Uvažavanjem argumenata struke bi politički subjekti koji se deklarišu kao zagovornici suvereniteta trebali revidirati opredjeljenja Bosne i Hercegovine u pogledu gasne infrastrukture, s naglaskom na najvažnije odrednice kao što su porijeklo energenta, analiza prostora kojima vodi tranzit gasa do Bosne i Hercegovine, te na određivanje mjesta na kojima gasovodi ulaze u Bosnu i Hercegovinu.

S ciljem šireg i potpunijeg sagledavanja mreže postojećih i planiranih gasovoda u međunarodnom okruženju važno je sagledati glavne gasne tokove. Gas porijeklom iz Rusije tranzitom preko Ukrajine, Mađarske i Srbije dospijeva do Bosne i Hercegovine, što predstavlja jedini postojeći izvor snabdijevanja gasom prostora Bosne i Hercegovine. S druge strane, iz Azerbejdžana gasovod TANAP vodi preko Gruzije i Turske, odakle gasovod TAP preko Grčke i Albanije vodi do Italije. Planirano je da se na navedene gasovode nadoveže gasovod IAP (Ionian Adriatic Pipeline) koji bi vodio kroz Albaniju i Crnu Goru prema Hrvatskoj i koji bi se u rejonu Splita spojio sa postojećom gasnom infrastrukturom u Hrvatskoj. Potpuno je razumljivo da saobraćajna i energetska infrastruktura koja iz smjera sjevera, sjeverozapada, zapada, jugozapada i juga vodi prema Bosni Hercegovini mora proći kroz Hrvatsku. Važno je naglasiti da Bosna i Hercegovina osim Srbije i Hrvatske ima i granicu sa Crnom Gorom, odakle bi se također mogao dopremati gas u Bosnu i Hercegovinu, i u pogledu te mogućnosti nije poznato da su sa zvaničnicima Crne Gore ikada o toj temi inicirani razgovori. Azerbejdžan se nalazi istočno od Bosne i Hercegovine i apsolutno je nelogično i neopravdano tranzit energenta koji dospije do Crne Gore kao prve države na trasi gasovoda koja graniči sa Bosnom i Hercegovinom prepuštati još jednoj državi, odnosno Hrvatskoj. Gasovod bi iz Crne Gore svakako morao voditi preko Republike Srpske.

Zbog toga bi se interkonekcija sa Crnom Gorom trebala ispostaviti kao zahtjev, odnosno dio političkog dogovora na nivou Bosne i Hercegovine. Gasovod bi iz Crne Gore mogao voditi ekonomski zapostavljenim prostorom istočne Hercegovine, a ukoliko bi trebalo nastojati da dio trase kroz Republiku Srpsku bude što kraći, onda je optimalna trasa koja bi vodila iz pravca Pljevlja prema Goraždu, s obzirom na to da bi na tom pravcu trasa kroz Republiku Srpsku bila najkraća jer udaljenost teritorija Crne Gore od Federacije Bosne i Hercegovine na tom pravcu iznosi cca 6 km. I Crna Gora bi svakako imala svoje interese za navedeni pravac. Naime, tranzit gasa se naplaćuje, a na izneseni način bi Crna Gora postala čvorište gdje se grana transport energenta prema različitim državama, što bi moglo biti u interesu jugoistočnog susjeda Bosne i Hercegovine. U prilog iznesenom ide i nedavno potpisani ugovor o izgradnji LNG terminala u luci Bar, što opravdava buduću izgradnju infrastrukture, kako za distribuciju prema unutrašnjosti Crne Gore, tako i za tranzit putem izgradnje interkonekcije prema Bosni i Hercegovini.