Dijalektička borba šume i čistine
Tuzlanski inženjer šumarstva Mijo Franković (1946, Haljinići, općina Kakanj), nakon što je gotovo cijeli radni vijek proveo radeći u oblasti šumarstva i zaštite naslijeđa, još dok je bio u radnom odnosu, a nakon penzionisanja posebno, odlučio je da sve to svoje znanje, istraživanja i iskustvo o bioraznolikosti zabilježi i prenese na papir, te ukoriči u knjigu i tako trasira put mladim generacijama u razumijevanju i profiliranju sistema koji se zove ekosistem. U veoma plodnim višedecenijskim aktivnostima, osim stručnih radova i više originalnih projekata iz ove oblasti, objavio je i nekoliko knjiga, prvo dvije monografije o franjevačkim župama u Majevici (Drijenča i Breške), a potom 2021. godine “Spone u vremenu” i 2023. “Tuzlanske ekosisteme”.
Zaljubljenik u prirodu
Dok se u “Sponama u vremenu” uglavnom fokusirao na religijske teme, u “Tuzlanskim ekosistemima” (Printcom Tuzla, 2023) referira se na sintezu “višegodišnjih evidentira i spomeničkog rekognosciranja prirodnog i kulturno-istorijskog naslijeđa prostora” Tuzle, prezentiranih u formi informacija i zabilješki sistematizovanih u naučno definisane ekosisteme koje naučnici definišu kao “zajednice živih bića na određenom životnom staništu”.
Riječ je o zaista jedinstvenoj sintezi ekosistema jednog područja, ukoričenoj u knjigu, do koje je došao autor u svom višedecenijskom radu u tuzlanskom kraju i kao šumarski ekspert i dobar stručnjak za zaštitu spomenika kulture i prirode, radeći kao rukovodilac Zavoda za zaštitu prirodnog i kulturno-historijskog naslijeđa Tuzle.
Veliki zaljubljenik u prirodu, a šume iznad svega, Mijo Franković većinu stvari i pojava u životu posmatra u stalnoj dijalektičnoj borbi šume i čistine. Ta čistina je za njega ništavilo koje se sve više širi na račun “univerzuma života i šume”, a tu ocjenu o premoći čistine nad šumom vidi i u djelima norveškog pisca i dobitnika Nobelove nagrade Knuta Hamsuna u kojima autor govori o jedinstvu čovjeka i prirode, “ali isto toliko i o tragičnom čovjekovu iskustvu da više nije moguće stapanje čovjeka sa prirodom i da je zauvijek izgubljena mogućnost harmonije ljudskog odnosa sa prirodom” (Između šume i čistine, strana 223).
Na ovakvom kontekstu Franković gradi i narativ u najnovijoj knjizi “Tuzlanski ekosistemi”, podijeljenoj u šest poglavlja, mada bi se jednostavnije ovo njegovo djelo moglo posmatrati kao dva dijela jedne knjige: ekološki i kulturni ekosistemi Tuzle - u kojima autor prezentira dosta raznovrsnih i detaljnih informacija - i Ekološki eseji, što su zapravo ekološke analize o ovom gradu. U tim esejima on ističe da su u ekološkom smislu tri osnovne, globalne zaštitne zone prirodnog naslijeđa na ovom području: šumski kompleksi u državnom i građanskom vlasništvu, projicirani zeleni zaštitni pojas površine oko 3.000 hektara te gradsko zelenilo koje obuhvata oko 80 hektara.
Moglo bi se reći da se Franković potrudio da jedinstveno bogatstvo jednog područja u Bosni i Hercegovini detaljno opiše i objedini u knjigu kako bi se, kao literatura, moglo lakše koristiti za razne potrebe.
Posebno se čine zanimljivim autorove opservacije o zaštićenim područjima kao što su spomenici prirode, parkovi prirode, zaštićeni pejzaži i slično, te ambijentalne prostorne cjeline koje čine kulturni ekosistem, poput starog gradskog jezgra Tuzle, memorijalnog kompleksa Slane banje - Trnovac, hidrografske prostorne cjeline Panonska jezera, zatim zaštićeni pejzaži Ilinčica i Vršani, te historijsko prirodno područje Tuzlanska Majevica i dr. Konstatujući da na području grada Tuzle do danas formalno-pravno nije zaštićeno nijedno prirodno područje, autor naglašava da zaštita i revitalizacija prirodnog naslijeđa “predstavlja problem ravnoteže općih koristi lokalne zajednice i ekonomskih interesa investitora i profitabilnih društava”, te da je ovo naslijeđe bez poduzimanja mjera zaštite izloženo propadanju, oštećenju i degradaciji. Zato smatra da je što prije potrebno pokrenuti inicijativu za pravni status zaštite ranije spomenutih prirodnih područja.
Kada je riječ o kulturnim ustanovama, značajnim za turističku prezentaciju, Franković naglašava da u postojećim infrastrukturnim uslovima visoke kriterije zadovoljavaju Međunarodna galerija portreta (sa stalnim postavkama i ateljeom i galerijom Ismeta Mujezinovića), kao i Narodno pozorište te Muzej solarstva.
Budući da je u ovom dijelu knjige autor stručno i detaljno obradio ekosisteme tuzlanskog kraja, knjigu bi, osim zaposlenih u šumarstvu, mogli koristiti i studenti šumarskog fakulteta kao dopunsku literaturu.
Drugi dio “Tuzlanskih ekosistema” pod nazivom Ekološki eseji je drugačijeg karaktera i sadrži 37 autorovih radova u vidu osvrta i komentara o pojavama i događajima u oblasti ekosistema u tuzlanskom kraju, komparirajući ih ponekad sa svjetskim trendovima. (“Može li nam nedavni požar u Amazoniji pokazati i ukazati na naš negativan odnos prema prirodi i opomenuti da taj razarajući stav vodi u neuporedivo veće kataklizme prema kojim su trgovinski ratovi, blokada tržišta, razmještanje raketa i nuklearne probe samo obična minorna replika.”) (Tekst Tuzlanski i drugi amazoni, strana 147.)
I u još nekoliko tekstova Franković ukazuje na lošu praksu vladajućih struktura, ali i pojedinaca koji nad drvećem i drugim zelenilom provode dendrocid, ali ističe i prirodne rijetkosti, posebno u Tuzlanskoj Majevici. Autor tvrdi da je ljudski “odnos prema ekologiji pitanje morala i etike”, jer ekologija je sintetski odnos u našem skladu prema bližnjemu i dostojanstvu života i posvećenosti važnosti prostora kao uslovu za njegovo pulsiranje i trajanje: “Čovjek u svojoj gramzivosti, pohlepi, sebičnosti i mahnito uništava ekosistemsku ravnotežu. Još je Sokrat u svojim spisima upozoravao da ‘ako išta uništi civilizaciju, to će biti gramzivost grupa i pojedinaca.’” (Izumiranje ekosistema Tuzle, strana 179)
Vokabularski fond
Pišući o štetnim i nepromišljenim potezima vlasti i biznismena u dokumentima i u prostornim planovima, autor ističe sve učestaliju pojavu podizanja brana protoku zraka u vidu visokih zgrada i nebodera, te navodi primjer solitera broj 2 u tuzlanskom naselju Slatina, čime je podignuta brana spriječila protok vazdušne struje (ruže vjetrova), što je zatvorilo okolinski reljef Mosničkog i Tušanjskog potoka koji su “konektirani za dolinu Jale kao glavnog hidrokopnenog ventilatora” (Brana Slatina No 1, strana 197).
Vjerujem da čitaocima neće promaknuti ni zanimljivi tekstovi Mije Frankovića s naglaskom na njegove termine-novokovanice koje autor gradi u duhu propitivanja odnosa građana prema naslijeđu, kao ni vrlo bogat autorov vokabular. Tim vokabularskim fondom Mijo Franković pokazuje svoju erudiciju kao dobar poznavatelj oblasti kojom suvereno vlada u knjizi, ali i nekim logičnim zaključcima proizašlim iz njegovih zapažanja o ekosistemima.
